زهره ترکمانی در روزنامه خراسان نوشت:
آلودگی هوا واقعاً نگران کننده است و امروز باید نگران کارهای انجام نشده و فراموش شده دولت قبل و مجلس نسبت به آلودگی هوا در کنار هم باشیم. آن هم در شرایطی که دولت دهم طرح ها و بارهای سنگین بر زمین مانده ای به دولت جدید واگذار کرده است.
سابقه طرح
بحث طرح کاهش آلودگی هوا که پس از آن در قالب مصوبه درآمد از سال ۷۴ آغاز شد و با برنامه ریزی و اقدامات اولیه در برخی مقاطع مسکوت ماند. تا این که در سال ۸۶ باز در قالب برنامه جامع ۷ یا ۹ محوری، موضوع بهبود کیفیت هوا با سوت و کف زدن مطرح شد و در ده ها جلسه وکارگروه با وعده های شیرین در کار تابل مدیران قرار گرفت پس از آن برنامه جدید دیگر ی درسال ۸۹ رونمایی و اسفند ۹۰ مصوبه ای بسیار ناقص به هیئت وزیران ابلاغ شد. در این میان به علت بی توجهی دولت وقت برنامه های چند محوری تا به امروز به جز ابلاغ بخشنامه و دستور کار به بیش از ۱۵ دستگاه مرتبط صورت عملیاتی به خود نگرفت و سرانجام با گذر از پاستور در قالب طرح جدید به بهارستان رسید.
دراین میان سازمان محیط زیست نیز به عنوان متولی اصلی این برنامه نتوانست از لابی های خود به خوبی استفاده کند و طرحی را که پس از سال ها به مجلس رسیده بود با ارائه توضیحات مناسب به نمایندگان قبل از تعیین اعتبارات بودجه ای سال جاری به تصویب برساند.
تلاش ها تا پایان سال ۹۱ برای جلب نظر مجلس درباره آلودگی هوا به جایی نرسید و مصوبه ای که دولت، ضعیف نوشته بود این بار در قالب طرحی توسط ۵۹ نفر از نمایندگان به مجلس ارائه شد و قرار بود با اولویت در صحن علنی خانه ملت مطرح شود تا پس از تصویب با پیش بینی اعتبار جدید در بودجه امسال ملاک عمل دستگاه های متولی در آلودگی هوا قرار گیرد اما پس از گذراز راه پاستور در بهارستان در پیچ مجلس ماند.
پرونده آلودگی هوا در گیر و دار مسائل سیاسی، اقتصادی و امنیتی این روزها در مجلس حتی ورق نمی خورد و اگر وضعیت به همین شکل ادامه یابد با مصوبه سال ۹۰ یعنی طرح جامع کاهش آلودگی هوای ۸ کلان شهر تهران، اهواز، اراک، تبریز، مشهد، شیراز، کرج و اصفهان که در ۳۳ محور به تصویب هیئت دولت رسید و به تمام دستگاه های اجرایی ابلاغ شد باید خداحافظی کرد.
این طرح به منظور نظام مند واجرایی شدن قرار بود در صحن مجلس بررسی و تصویب و قانونمند شود تا با نظارت سازمان محیط زیست در استان های مربوطه به مرحله اجرا درآید. اما شاید مباحث سیاسی اقتصادی مهم تر از مرگ خاموش شهروندان در شهرهای آلوده و آثار زیان بار آن بر زیست بوم طبیعی بود و طرح پس از بیان نظرات مخالفان و موافقان رای نیاورد و درمجلس ماند تا نه به اعتبار بودجه برسد و نه توجیه قانونی برای اجرا داشته باشد.
طرح جدید در مجلس برای چه؟
کمال الدین پیر موذن عضو فراکسیون محیط زیست مجلس در گفت وگو با خراسان می گوید: نگاهی کوتاه به پرونده ۱۵ ساله آلودگی هوا نشان می دهد چه در برنامه جامع کاهش آلودگی هوا مصوب سال ۷۹ و چه در مصوبه سال ۹۰ بسیاری از بندها روی کاغذ ماند و رنگ اجرا به خود ندید.
وی می گوید: هم اکنون تمام خودروها بر مبنای استاندارد یورو ۲ تولید می شود و باید از اول سال ۹۱ به تدریج یورو ۴ را شروع می کردند اما این اتفاق نیفتاد. روند خروج خودروهای فرسوده نیز متوقف ماند، در حالی که در آیین نامه قبلی کاهش آلودگی هوا و طرح جامع از جمله موارد مهم اجرایی بودند اما چون همکاری های بین بخشی پررنگ دیده نشده بود این مصوبه نتوانست موثر واقع شود. بنابراین طرح جدیدی توسط ۵۹ نفر از نمایندگان مجلس دراین زمینه تهیه شد که قرار بود در طرح ۲ فوریتی تصویب و به بودجه نهایی کشور وصل شود تا بدون هیچ مشکلی از نظر تامین منابع مالی اجرا شود ولی این اتفاق نیفتاد و مصوبه طرح به همان شکل در مجلس مانده است.
طرح کاهش آلودگی هوا در حاشیه
قرارگرفتن در قالب یک طرح ۲ فوریتی در صحن علنی مجلس می توانست ضمانت اجرایی بندهارا افزایش دهد، اما مسائل اقتصادی در پایان سال ۹۱ آن را مسکوت نگه داشت.
خانم دکتر میرگلوبیات، عضو کمیسیون بهداشت در این باره به خراسان می گوید:تلخی های حوادث مربوط به آلودگی هوا نتوانست توجه نمایندگان را در شرایطی که مباحث اقتصادی پایان سال ۹۱ در صحن علنی مجلس موضوع روز شده بود به خود جلب کند. همین شد که طرح ۲ فوریتی کاهش آلودگی هوای کلان شهرها در حاشیه های یک ماه مانده به کار مجلس در ساعات پایانی رای نیاورد و دوباره به کمیسیون بهداشت برگشت تا در صف انتظار برای تصویب قرار گیرد.وی می افزاید: طرحی که ۵۹ نفر از نمایندگان در ۲ فوریت قرار بود درمجلس مطرح کنند یک طرح مشتمل بر الزام پالایشگاه ها به تولید سوخت یورو ۴ و۵، تامین قطعات مرتبط با سوخت یورو ۴ توسط خودروسازان، جلوگیری از تردد خودروهای فرسوده، صحت کاتالیست در معاینات فنی خودروها و … بود اما در پایان سال ۹۱ در حاشیه مسائل اقتصادی، بحث بودجه و سپس اولویت انتخابات، به سال ۹۲ موکول شد که تا این لحظه صحبتی ازآن در مجلس نشده است.
مهرداد لاهوتی، عضو کمیسیون بهداشت و محیط زیست مجلس نیز بر موضوع ۲ فوریتی طرح برای تعجیل در تصویب تاکید دارد و با صراحت می گوید: این طرح به دلیل این که در پایان وقت کاری مجلس مطرح شد وتعدادی از نمایندگان با غفلت در آن مشارکت نکردند، رد شد و به صورت عادی به کمیسیون برگشت. ما به لحاظ اهمیت تلاش کردیم به صورت ۲ فوریتی به صحن علنی برگردانده شود. زیرا طرح های ۲ فوریتی باید تا ۷۲ ساعت تصویب شوند که این اتفاق نیفتاد.
آلودگی هوا و طرح های شکست خورده
اقدامات کاهنده آلودگی هوا در دولت های نهم و دهم در حالی که اعتبار طرح کلان شهرهای آلوده کمتراز ۱۰ درصد آن اختصاص یافته در شرایط اضطرار و هشدار با برنامه های تعطیلی، زوج وفرد کردن حرکت خودروها، باران مصنوعی، آب پاشی، مه پاشی، افزایش قیمت بنزین، تعویض خودروهای فرسوده، طرح ترافیک، گازسوز کردن خودروهای عمومی و…طرح های شکست خورده ای بود که نه تنها مسکنی بر آلام مردم ننهاد، بلکه هزینه هایی نیز برای اجرا به هدر داد.
وحید نوروزی فعال زیست محیطی با بیان این مطلب به خراسان می گوید: دولت به عنوان متولی عمومی و سازمان محیط زیست در جایگاه متولی اصلی در سال های اخیر کمترین اقدامی برای به حداقل رساندن مشکل موجود برنداشت در حالی که هزینه های کلان و غیرقابل جبرانی برای کشور داشته است.
وی با اشاره به تاریخچه توجه به موضوع آلودگی هوا که به سال های ۷۴ و ۷۶ و شروع تحقیقات توسط سوئدی ها و ژاپنی ها برمی گردد می افزاید: در زمان مدیریت خانم ابتکار بودجه ای برای عملیاتی شدن دستورالعمل های اجرایی و راه اندازی مراکز معاینه فنی در تهران با پشتوانه دولت اختصاص یافت، اما پس از آن دولت ها اقدام جدی در این زمینه نداشتند تا این که در سال ۷۹ طرحی در ۷ بند تدوین شد که بنا بود ظرف ۱۰ سال آلودگی تهران را کم کند تا سال ۸۴ ،۳۰ درصد طرح پیش رفت بعد دولت عوض شد. از آن به بعد هر سال طرح جامع فقط بررسی شد و کارگروه و کمیته های موقت و اضطرار نهایت کار دولت بود. در سال ۸۹، جلسه ای برای بررسی طرح۱۰ ساله تشکیل شد و عاقبت سال ۹۰ برنامه جامع کاهش آلودگی ۸ کلان شهر تصویب شد و به نظر می رسید یک توصیه نامه بود. پس از آن نیز ده ها مصوبه در مجلس دولت را مکلف به اجرای بندهای مصوبه کاهش آلودگی هوا کرد و سرانجام به طرح تکمیلی مجلس رسید واین قصه سر دراز دارد.
نوروزی می گوید: طرح نمایندگان مجلس ۲ فوریتی بود اما با ۱۰۷ رای موافق، ۶۰ رای مخالف و ۲۵ رای ممتنع در روزهای پایان سال ۹۱ تصویب نشد و فعلاً درگیر ودار مسائل سیاسی به فراموشی سپرده شده و هیچ کس به مرگ هزاران نفر که اگر مرگ خاموش بر آن نام بگذاریم چندان اغراق آمیز نیست، فکر نمی کند.در حالی که برخی از نمایندگان مجلس ناپخته بودن طرح و استفاده نکردن از نظرهای موافق و مخالف را در پیش نویس طرح متوجه محیط زیست می دانند اما تنها واکنش قائم مقام سازمان حفاظت محیط زیست اظهار تاسف از رای نیاوردن طرح است. علی محمد شاعری در گفت وگو با خبرگزاری ها اظهار داشته: رای نیاوردن طرح ۲ فوریتی کاهش آلودگی هوا مایوس کننده بود چرا که انتظار می رفت نمایندگان خانه ملت نسبت به کاهش آلودگی هوا توجه بیشتری داشته باشند. مجلس با تصویب این طرح می توانست سازمان را برای اجرای طرح جامع یاری کند.
تبعات و زیان های ناشی از اجرا نشدن
طبق آماری که از مقایسه میزان آلاینده ها با استانداردهای جهان ارائه می شود ادعایی دور از واقعیت نیست اگر اصلی ترین مشکل محیط زیست کلان شهرهای کشور را مسئله آلودگی هوا بدانیم. نهادهای مختلف اعم از قانون گذاری، اجرایی، انتظامی، صنایع، شهرداری، محیط زیست و… هر کدام آماری در این زمینه می دهند و اجرا نکردن یا بدی اجرای بندهای مصوبه را به گردن دیگری می اندازند . ناهماهنگی بین این نهادها سال هاست ادامه دارد و تبعات ناخوشایند و دردناک آن نه به آرامی سال های قبل که سریع تر از چشم به هم زدن خود را علاوه بر نبات و حیوان وانسان در بافت ذی حیات شهرها نشان می دهد. آخرین برآورد بانک جهانی در سال ۲۰۰۵ نشان می دهد که خسارت سالیانه آلودگی هوا در ایران ۱۴ هزارو ۴۲۰ میلیارد ریال معادل ۱.۶ درصد تولید ناخالص داخلی است و خسارت مرگ و میر ناشی از آلودگی هوای شهری سالیانه ۶۴۰ میلیون دلار معادل ۵ هزارو ۱۰۰ میلیارد ریال یعنی ۵۷ درصد از تولید ناخالص داخلی است. از سوی دیگر کارشناسان روان درمان معتقدند: افزایش بیش از حد مجاز آلودگی هوا و به تبع آن افزایش استرس در شهروندان بروز رفتارهای خشونت آمیز از طرف مردم را سبب می شود.معصومه ابتکار عضو شورای اسلامی شهر تهران در این باره می گوید: نه تنها گازوئیل و بنزین بلکه گاز طبیعی مصرفی کشور از استانداردهای مصوبه برنامه کاهش آلودگی هوا فاصله دارد.
وی اجرا نشدن مصوبه را موجب عقب ماندگی در تولید خودروهای استاندارد، خروج خودروهای فرسوده، تعویض کاتالیست خودرو و معضلات متعدد شهری می داند. از سوی دیگر، به استناد آمار هواشناسی، میلیون ها ایرانی در بعضی از ایام سال در کنار قوت غالبشان گرد و غبار هم بلعیده اند.گرد و غباری که از عراق، عربستان و اردن واردمرزهای کشور می شود و گاه از تالاب ها و رودهای خانه های بی آب شده داخل، راهی آسمان می شود. بر اساس آمار موجود ۲۰ درصد از جنگل های لرستان بر اثر ریزگردها خشک شده و ۴۰ هزار هکتار از جنگل ها هم در حالت بحرانی قرار دارند کشاورزی و صنعت زنبورداری نیز به دلیل کاهش بارندگی ناشی از تاثیر آلودگی هوا با خطر جدی مواجه است. فعالان محیط زیست و شماری از نمایندگان مجلس معتقدند که در طول ۸ سالی که دولت محمود احمدی نژاد در ایران مستقر بود آسیب های جبران ناپذیری بر محیط زیست وارد شد از جمله موارد آن تسریع در روند خشک شدن ۲۰۰ هکتار از منبع ۲ میلیون هکتار آب ایران است، خشکی هایی که فقط موجب مرگ آبزیان و نازیبا شدن منطقه نمی شود بلکه با کمترین بادی غبارهای موجود در اطراف تالاب ها به چشم مردم منطقه می رود. مرگ سالانه ۸۰ هزار نفر بر اثرآلودگی های محیط زیستی و ۳۶ پله سقوط ایران طبق شاخص های جهانی محیط زیست در سال گذشته را شاید بتوان از دیگر تبعات بی توجهی به آلودگی هوا در کشور دانست.موضوع کاهش آلودگی هوا موضوع بسیار جدی است که آثار سوء اجرا نشدن آن در حیات جانداران و سلامت جامعه تاثیر منفی داشته است . سید امیرحسین قاضی زاده هاشمی سخنگوی کمیسیون اجتماعی مجلس با بیان این مطلب می گوید: اولین اثرآلودگی هوادر کاهش نزولات و به تبع آن خشکسالی وکمبود آب نه تنها سلامت و حیات محیط زیست را به خطر می اندازد بلکه مشکلات سیاسی را نیز به وجود می آورد. اکنون در کشورها بیشتر اختلافات منطقه ای در مورد گرد و خاک و پراکندگی گرد و غباری است که به آلودگی هوا دامن می زند که اگر هر یک از کشورها به اجرای برنامه های پیش بینی شده کاهش آلودگی هوا مقید نباشند تبعات آن به اشکال مختلف خود را نشان می دهد. درست مثل وضعیتی که ما با کشورهای منطقه داریم. قاضی زاده در انتقاد از تاخیر در اجرای بندهای مصوبه کاهش آلودگی هوا و عملی نشدن قانون برنامه پنجم در زمینه استانداردسازی سوخت خودروها می گوید: در شرایطی که خودروسازان در دنیا به سوی استفاده از سیستم برقی برای وسایل نقلیه حرکت می کنند در کشور ما هنوز رعایت استاندارد یورو ۴ در خودروها نه تنها اجرایی نشده بلکه در شرکت خودروسازی داخلی مکاتباتی با وزیر داشته اند که درآن خواستار لغو مصوبه تولید یورو ۴ شده اند این یعنی در جا زدن تولید به جای پیشرفت در حالی که اجرای مصوبه می توانست خودروسازان را ملزم به تولید خودرو مطابق با سوخت استاندارد کند و به این ترتیب شرکت های تولید کننده سوخت و انرژی مصرفی خودروها نیز به سوی استانداردهای جهانی و انرژی پاک حرکت می کردند. همان طور که در کشورهای دیگر تولید خودروها و استفاده از انرژی ها همگام به سوی پاک شدن رفته اند.او تصریح می کند: ما هم باید این کاررا بکنیم تا برای خودروسازی این کشش ایجاد شود که تولید را به سوی خودروهای جدیدتر هدایت کنند. قاضی زاده می گوید: سازمان محیط زیست به عنوان متولی برنامه هایش را به مجلس بیاورد و از آن دفاع کند قطعاً اگر بار مالی آن پیش بینی شده باشد رای می آورد.
رئیس اداره سرطان وزارت بهداشت با معرفی ۱۰ سرطان شایع در کشور، از افزایش سرطان خون به علت افزایش آلودگی هوا خبر می دهد. رشید رمضانی چندی پیش در گفت وگو با فارس اعلام کرد: سرطان خون به دلیل آلاینده های محیطی از جمله آلودگی هوا رو به افزایش است چرا که هر چه میزان بنزن در هوا بیشتر شود آمار سرطان نیز بالاتر می رود. سخنگوی کمیسیون عمران مجلس نیز آماری از قربانیان ناشی از آلودگی هوا فقط در کلان شهر تهران داده است. مهرداد لاهوتی با بیان این که سالانه حدود ۵ هزار نفر بر اثر آلودگی هوا در تهران جان خود را از دست می دهند در انتقاد از اجرا نشدن مصوبه کاهش آلودگی هوا می گوید: ۵ ساله شدن زمان مراجعه خودروها به مراکز معاینه فنی به جای ۲ سال به دلیل بی توجهی در اجرای برنامه کاهش آلودگی هوا اتفاق افتاده است. پیش بینی نشدن اعتبار برای گسترش حمل ونقل عمومی که در کاهش آلودگی هوا تاثیر به سزایی دارد نیز بی توجهی به نیازهای جامعه و تاخیر در اجرای بند بند مصوبه مرتبط با نیروی انتظامی و شهرداری ها و صنایع خودروسازی است.
همچنین عباس رجایی سخنگوی کمیسیون کشاورزی و آب و خاک مجلس نیزعلت افزایش آفات گیاهی و از بین رفتن مراتع ومزارع رادر مسکوت ماندن برنامه های توسعه فضای سبز کلان شهرها که از جمله بندهای مصوبه کاهش آلودگی هواست می داند و در گفت وگو با خراسان می گوید: بخشی از پدیده ریزگردها ناشی از خشک شدن تالاب هاست که گرد و غبار منطقه ای را ایجاد می کند درحالی که اگر این طرح به تصویب می رسید و اعتبارات طرح به موقع ابلاغ می شد با اجرایی شدن آن موضوع حق آبه تالاب ها مشخص و آلودگی های ریزگردهای داخلی کاهش می یافت. او با اشاره به ارتباط آلودگی هوابا خشکسالی و کم آبی، افزایش آفات گیاهی و خزان زودرس را که به دلیل گرفته شدن منافذ هوایی برگ ها و در نتیجه گرد و غبار موجود در هوا رخ داده و بر کیفیت و کمیت تولید تاثیرگذار شده است و موجب آسیب رسیدن به تولیدات کشاورزی می شود از جمله عوامل دخیل در تغییرات آب و هوایی می داند و می گوید: اجرای برنامه ها و طرح های غیرکارشناسی مثل آب پاشی در سطح معابر، بارورسازی نابه هنگام ابرها و اقدامات غیرکارشناسانه به جای اقدام عملی دولت تبعات غیرقابل جبرانی برای حیات گیاه، خاک و موجودات زنده دارد.
این روزها که سونامی سرطان در کمین ساکنان شهرهای آلوده نشسته تجمع گاه و بیگاه و اعتراض های مردمی تنها فریاد و استغاثه مردم این شهرهاست و مسئولان هم که مقصر اصلی این واقعه هستند شاید دست به دعا برای باران گشوده اند تا کرم کریم رحمتی باشد برای دردمندان.
ارسال یک نظر