یکی از موضوعات مهم در کسب و کارهایی که زنجیره‌وار با هم در تعامل هستند، محاسبه قیمت تمام‌شده و دریافت سود منطقی برای ارایه خدمات است و در صورتی که یکی از این بخش‌ها اقدام به دریافت هزینه‌های نامتعارف از سایرین کند در بلندمدت آسیب جدی به سایر بازیگران وارد و نهایتا باعث از بین رفتن کسب و کار می‌شود. در حال حاضر این وضعیت در حوزه نظام پرداخت کارمزد شبکه بانکی رخ داده به نحوی که اکنون هزینه و درآمدحاصله بانک‌ها که تامین‌کننده اصلی کارمزدها هستند با هم یکسان نیست و خود این موضوع باعث شده که یک مشکل بزرگ به مشکلات دیگر بانک‌های کشور اضافه شود.
پیگیری‌های ما از رگولاتور بانکی و شرکت‌های تابعه دریافت‌کننده کارمزد در خصوص روش محاسبه قیمت تمام‌شده به جایی نرسید و نهایتا این سوال برای ما باقی ماند که آیا واقعا فرمول قیمت‌گذاری نظام کارمزد وجود دارد یا خیر و اگر هم وجود دارد این فرمول قیمت‌گذاری برای کدام بازه زمانی است.
مرور یک گزارش قدیمی در خصوص کارمزد شتاب
بررسی‌ها نشان می‌دهد در زمان انتشار این گزارش نیز پاسخی برای آن توسط رگولاتور بانکی و شرکت‌های تابعه داده نشده است.
سال ۱۳۸۸ بر اساس محاسبه کارگروه «افزایش استفاده از دستگاه‌های کارتخوان» بانک مرکزی، قیمت تمام‌شده هر تراکنش شتاب ۱۲۲ ریال، قیمت تمام‌شده هر تراکنش خودپرداز ۱۷۳۳ ریال، قیمت تمام‌شده هر تراکنش کارتخوان ۹۸۹ ریال، قیمت تمام‌شده هر تراکنش تلفن همراه ۶۲ ریال و قیمت تمام‌شده هر تراکنش اینترنت ۱۸۵ ریال اعلام شده است.
کارگروه «افزایش استفاده از دستگاه‌های کارتخوان» در حالی این ارقام را اعلام کرده است که شرکت خدمات انفورماتیک، متولی شبکه شتاب که زیرمجموعه بانک مرکزی است، بابت هر تراکنش شبکه شتاب بالغ بر ۱۱۵۰ ریال از بانک‌های عامل در آن زمان دریافت می‌کرد.
مقدمات محاسبه
کارگروه «افزایش استفاده از دستگاه‌های کارتخوان» بانک مرکزی، در تشریح راهکار حل مشکل «فقدان سازوکار عادلانه محاسبه و تسهیم درآمد خدمات الکترونیکی بین اعضا» به عنوان یکی از مشکلات ۲۳ گانه عدم استقبال مردم از کارتخوان‌ها که در آن زمان مورد بررسی قرار گرفته، محاسبه خود را براساس فرمول خاصی که مقدمات آن به شرح زیر است، انجام داده است.
– هزینه تبادل = قیمت تمام‌شده + ۲۰ درصد سود + ۲۰درصد بابت توسعه.
– هزینه تبادل برای هر کانال ارتباطی جداگانه محاسبه شود.
– عمر مفید سخت‌افزارها ۵ سال و ارزش اسقاط آنها صفر در نظر گرفته شود.
– عمر مفید نرم‌افزارها ۱۰ سال و ارزش اسقاط آنها صفر در نظر گرفته شود.
– حداکثر نرخ رشد هزینه‌های متغیر ۱۰درصد و نرخ بازدهی اقتصادی ۱۵درصد.
– متوسط تعداد تراکنش روزانه خودپرداز ۲۰۰ تراکنش.
– متوسط تعداد تراکنش روزانه کارتخوان ۵ تراکنش.
– متوسط تعداد تراکنش روزانه شتاب ۲۵۰۰۰۰ تراکنش.
– متوسط تعداد تراکنش روزانه تلفن همراه ۶۰۰۰۰ تراکنش.
– متوسط تعداد تراکنش روزانه اینترنت ۳۰۰۰۰ تراکنش.
– جهت تسهیل محاسبه، کلیه عوامل موثر در قیمت فقط تحت ۲ عنوان هزینه ثابت و متغیر لحاظ شوند.
نتایج محاسبه
در نهایت این کارگروه ارقام زیر را محاسبه و استخراج کرده است.
۱- هزینه ثابت خودپرداز ۲۵۰ و هزینه متغیر آن ۸ میلیون ریال در فرمول درج شده لذا قیمت تمام‌شده هر تراکنش خودپرداز ۱۷۳۳ ریال به‌دست می‌آید.
۲-هزینه ثابت کارتخوان ۵ و هزینه متغیر آن ۰٫۱ میلیون ریال و با نرخ رشد صفر در فرمول درج شده لذا قیمت تمام‌شده هر تراکنش کارتخوان ۹۸۹ ریال به‌دست می‌آید.
۳-جهات هزینه ثابت شتاب ۲۵ و هزینه متغیر آن ۱ میلیارد ریال در فرمول درج شده لذا قیمت تمام‌شده هر تراکنش شتاب ۱۲۲ ریال به‌دست می‌آید.
۴-هزینه ثابت تلفن همراه ۵ و هزینه متغیر آن ۰٫۱ میلیارد ریال در فرمول درج شده لذا قیمت تمام‌شده هر تراکنش تلفن همراه ۶۲ ریال به‌دست می‌آید.
۵-با توجه به جمیع جهات هزینه ثابت اینترنت ۳ و هزینه متغیر آن ۰٫۲ میلیارد ریال در فرمول درج شده لذا قیمت تمام‌شده هر تراکنش اینترنت ۱۸۵ ریال به‌دست می‌آید.
نحوه محاسبه در شرکت خدمات انفورماتیک
شرکت خدمات انفورماتیک هم‌اکنون هزینه شبکه شتاب را بر اساس ۲۵۰ هزار تراکنش در روز محاسبه می‌کند. این درحالی است که متوسط تراکنش‌های روزانه در مهرماه و کلا ماه‌های قبل از آن غیر از فروردین ماه بیش از ۳ میلیون تراکنش (میزان تراکنش‌های مهرماه بالغ بر ۹۳ میلیون تراکنش) بوده است. در نتیجه هزینه تمام‌شده هر تراکنش به دلیل افزایش تراکنش‌ها به شدت کاهش می‌یابد. محاسبه بر اساس ۲۵۰ هزار تراکنش باعث شده که هزینه هر تراکنش حدود ۴۰۰ تومان محاسبه و از بانک‌های عامل بابت هر تراکنش ۱۱۵ تومان دریافت شود. اما محاسبه دقیق‌تر حتی بر اساس همان ۲۵۰ هزار تراکنش نشان می‌دهد که بانک‌ها باید بابت هر تراکنش ۱۲ تومان پرداخت کنند.
جمع‌بندی
همانطور که در گزارش بالا نیز به آن اشاره شد تعرفه کارمزد دریافتی در شبکه شتاب در سال ۸۸ براساس ۲۵۰ هزار تراکنش در روز تعیین شده و این در حالی است که براساس گزارش منتشر شده توسط شرکت خدمات انفورماتیک در سال ۹۵، ۲۱ میلیارد و ۱۹۷ میلیون تراکنش در سامانه شتاب به ثبت رسید و مردم ۳۸ هزار تریلیون سرمایه خود را از طریق کارت‌های بانکی به صورت مجازی منتقل کرده‌اند.
این در حالی است که در ابتدای راه‌اندازی شبکه شتاب کارمزد اولیه تراکنش خرید ۱۲۶۳ ریال بود، که سهم شتاب از کارمزد تراکنش خرید ۵۶۳ بود که بعد از ایجاد شاپرک به ۲۵۰ ریال تقلیل یافت. با در نظر گرفتن اضافه شدن شاپرک و سهم ۲۵۰ ریالی آن از تراکنش‌های خرید در واقع سهم شبکه‌های ناظر کسر نشد و تنها سهم پذیرنده و ارایه‌دهنده واقعی خدمت(بانک‌ها) کاهش یافت.
اکنون نیز علاوه بر این، کارمزدی بابت حساب پذیرندگان به بانک‌ها تحمیل شده است، که این کارمزد به طور میانگین ۱۵۶۰ ریال است. به این ترتیب نه تنها نرخ کارمزد خرید که بیشترین سهم از تراکنش‌های الکترونیکی را شامل می‌شود کسر نشده، که افزایش نیز داشته است.
در هر حال به نظر می‌رسد بانک مرکزی باید هر چه سریع‌تر با هدف تنظیم بازار فکری اساسی برای بازنگری و تعدیل تعرفه کارمزد براساس شرایط امروز کند تا بانک‌هایی که اکنون میزان درآمد و هزینه آنها در بخش کارمزد بالانس نیست از این مرداب که روز به روز آنها را در خود غرق می‌کند، خارج شوند.
ارسال یک نظر