نادر نینوایی – باتوجه به نزدیک شدن به زمان انتخابات مجلس یازدهم و موعد تعیین صلاحیت ها نامزدهای این دوره، علی القاعده هر یک از نامزدها برای پیروزی و فایق آمدن بر رقبای خود می بایست به دنبال ایجاد جریان ها و کارزارهای تبلیغاتی موثر برای خود باشند.
با توجه به توسعه اینترنت و گسترش پیام رسان های موبایلی و شبکه های اجتماعی مجازی اما تبلیغات در حوزه اینترنت و فضای مجازی در این انتخابات بدون شک این بار بیش از هر بار دیگر مورد توجه نامزدهای انتخابات مجلس شورای اسلامی در سال ۹۴ قرار می گیرد و حتی برخی پیش بینی ها حاکی از هزینه های چند میلیاردی کاندیداها در فضای مجازی است. کما این که اگر شما هم عضو شبکه های موبایلی و اجتماعی باشید، حتما از هم اکنون با تصاویر و تبلیغات زودهنگام و البته طنز گونه برخی کاندیدهای تبلیغاتی مواجه شده اید که نمونه هایی از آنها به اظهار نظر یک کاندیدا در خصوص شیر نر و ماده، استفاده یک کاندیدای دیگر از شعار و آرم یکی از اپراتورهای موبایل و دست بوسی ظاهرا یک رفته گر از آن جمله است که دست به دست میان ده ها میلیون کاربران ایرانی در گردش است.در این شماره تصمیم داریم تا باتوجه به نقش موثر اینترنت، شبکه های اجتماعی و پیام رسان های پرطرفدار موبایلی در این کارزار سیاسی و هزینه هایی که پیش بینی می شود در انتخابات پیش رو توسط کاندیداها صورت گیرد به چند و چون و میزان و ابعاد اثرگذاری فضای مجازی و شبکه های اجتماعی بر انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی بپردازیم.
اثر شبکه های مجازی بر کارزارهای انتخاباتیامروزه در سراسر جهان نقش شبکه های اجتماعی مجازی بر تبلیغات انتخاباتی روز به روز پرنگ و پررنگ تر می شود. در انتخابات گذشته ریاست جمهوری آمریکا هزینه های تبلیغات انتخاباتی باراک اوباما در اینترنت به ۱۳.۵ میلیون دلار رسید تا به این ترتیب این انتخابات به اولین انتخابات در تاریخ آمریکا تبدیل شود که هزینه های تبلیغات در فضای مجازی آن با تبلیغات در رادیو و تلویزیون برابری می کند. جالب است بدانید که در سال ۲۰۰۸ میلادی هم انتخابات ریاست جمهوری آمریکا به سبب خیل عظیم لینک های مربوط به نامزدهای انتخابات در فیسبوک، «انتخابات فیس بوک» نامیده شد.اما آنچه اهمیت شبکه های اجتماعی را در کارزارهای انتخاباتی در تمام جهان بیشتر از پیش می کند توانایی شبکه های اجتماعی نظیر توییتر، فیسبوک و گوگل پلاس در تحلیل الگوریتم های مربوط به موضوعات محتوای مبادله شده در آنها است که کمک می کند تا بتوان با توجه به تعداد اطلاعات مبادله شده درباره هر نامزد انتخاباتی، برآوردی از محبوبیت یا منفور بودن او به دست داد.برهمین اساس است که شاهد پیش بینی های گوگل از نتیجه انتخابات پیش روی ریاست جمهوری آمریکا هم هستیم؛ این موتور جستجوی آمریکایی تاکنون هیلاری کلینتون را به عنوان نامزد پیروز احتمالی پیش بینی کرده است. جالب است بدانید که روزنامه واشنگتن پست نیز در گزارش اخیر خود توضیحات مفصلی درباره اینکه الگوریتم های گوگل چگونه محاسبه کرده اند که «هیلاری کلینتون»، به عنوان رییس جمهور بعدی آمریکا برگزیده می شود ارایه کرده است.در ایران نیز با توجه به توسعه روزافزون اینترنت و استفاده بخش زیادی از جمعیت کشور از شبکه های مجازی اجتماعی نظیر فیس بوک، توییتر، تلگرام و اینستاگرام طرفداران برخی گروه های سیاسی سعی می کنند تا در این فضای مجازی به تبلیغ کاندیداهای محبوب خود پرداخته و محاسن او را با دنبال کنندگان شبکه ها و کانال های خود به اشتراک بگذارند.باید توجه داشت که در انتخابات گذشته ریاست جمهوری ایران هم تلویزیون فارسی بی بی سی و البته صدای آمریکای فارسی زبان هم بر اساس تعداد لینک های به اشتراک گذاشته شده در فیسبوک و توییتر سعی در پیش بینی انتخابات ایران داشتند و تحلیل هایی را در خصوص میزان آرای احتمالی هر کاندیدا ارایه می دادند. اگرچه به دلایلی که در ادامه این گزارش خواهد آمد، برخی از آمارهای مورد استفاده شبکه های خارجی، بدون جهت گیری نبوده و البته همچنان هم نخواهد بود. اما با توجه به حضور میلیونی ایرانی ها در شبکه های اجتماعی و تحلیل های شبکه های رسانه ای خارجی از این حضور گسترده، همچنان هم باید گفت فارغ از جهت گیری های سیاسی این خود بازتابی از اهمیت و جایگاه اثرگذار شبکه های اجتماعی مجازی در کارزارهای انتخاباتی کشورمان است.ضریب نفوذ اینترنت و شبکه های اجتماعی در ایرانبا این همه با توجه به دسترسی نداشتن حدود ۵۳ درصد خانوارهای ایرانی به اینترنت (طبق آمار ITU در سال ۲۰۱۴) اگرچه نباید نتایج پیش بینی های شبکه های اجتماعی را صد در صد پذیرفت یا گمان کرد که صرفا تبلیغات در اینترنت می تواند در هر کجای ایران برگ برنده یک کاندیدا شود، اما در عین حال انکار تاثیر و قدرت این ابزارهای نوین نیز، امری دشوار و تقریبا غیر ممکن است.درست است که حدود نیمی از جمعیت ایران همچنان از اینترنت محروم هستند اما ارتباطات میان فردی همواره بین کسانی که به اینترنت دسترسی دارند و آنهایی که ندارند برقرار است و آنهایی که به اینترنت متصل هستند با به عهده گرفتن نقش یک رهبر فکری اخبار و اطلاعات مهم را به کسانی که دسترسی ندارند منتقل می کنند. نمونه بارز تاثیر اینترنت بر خانواده های ایرانی و اصولا دنیا را نیز می توان از جایی فهمید که این روزها دیگر این بزرگسالان و کهنسالان نیستند که در خانه ها حرف می زنند و بقیه اطراف آنها جمع هستند، بلکه امروز این جوانان و نوجوانان آنلاین هستند که مرتبا سایر اعضای خانواده را در جریان اخبار و اطلاعات می گذارند. به این ترتیب باید گفت که جمعیتی که تحت تاثیر تبلیغات اینترنتی قرار می گیرند بیشتر از تعداد کاربران اینترنت است.تعداد بالای کاربران ایرانی فعال در شبکه های اجتماعی اما حاکی از ضریب نفوذ بالای آنها و به تبع آن اثرگذاری بالای آنها در ایران است. براساس برخی آمارها گفته می شود شبکه اجتماعی فیسبوک در سال۹۰ حدود ۱۷میلیون کاربر در ایران داشته که البته نزدیک به ۲۰درصد این کاربران دیگر چندان فعال نیستند.در خصوص پیام رسان موبایلی تلگرام هم باید گفت آنطور که وزارت ارتباطات اعلام کرده این پیام رسان موبایلی هم حدود ۱۴میلیون کاربر ایرانی دارد که آمار بسیار خیره کننده ای بوده و بی شک در صورت فعالیت تبلیغاتی کاندیداهای نمایندگی مجلس در کانال های تلگرامی که گاه تا چند صد هزار عضو دارند جمعیت آماری بزرگی با این تبلیغات مواجه خواهند شد .برخی برآوردها در خصوص تعداد کاربران ایرانی اینستاگرام هم حاکی از فعالیت حدود ۵میلیون ایرانی در این شبکه اجتماعی است که با توجه به عکس و فیلم محور بودن این اپلیکیشن موقعیت بالقوه خوبی برای تبلیغات انتخاباتی کاندیداهای مجلس یازدهم برآورد می شود.در مورد شبکه اجتماعی توییتر تقریبا هیچ برآوردی در خصوص تعداد کاربران ایرانی صورت نگرفته اما بدون شک تعداد کاربران ایرانی توییتر بسیار پایین تر از موارد ذکر شده است اگرچه فعالان این شبکه اجتماعی معمولا وقت بسیار زیادی را در آن صرف کرده وحتی به عقیده برخی به سرعت به آن معتاد می شوند و از همین رو اثر گذاری بالایی در بین جمعیت مخاطب خود دارد.فرصت اثرگذاری بر ۵۰ درصد جمعیت کشورعلی رغم آنکه شبکه های اجتماعی در فضای مجازی می توانند با تبدیل شدن به ابزاری برای تخریب رقبای انتخاباتی بسیار موثر! باشند اما در عین حال می توانند با توجه به ارزان تر بودن نسبت به تعرفه تبلیغات در سایر رسانه ها ارتباطی برای کاندیداهای این دوره مجلس بسیار راهگشا باشند.به همین منظور یک بررسی اجمالی روی تعرفه تبلیغات در شبکه های اجتماعی و موبایلی داشتیم.با توجه به فیلتر نبودن، ضریب نفوذ سریع و استفاده مکرر کاربران ایرانی، پیام رسان تلگرام یکی از اصلی ترین و به صرفه ترین ابزارها برای تبلیغات محسوب می شود.در تلگرام برای فرستادن پیام های انبوه به کاربران، شرکت های تبلیغاتی چیزی بین ۹ تا ۱۳ تومان بسته به نوع فایل ارسالی اخذ می کنند یعنی فرستادن پیام تبلیغی تلگرامی برای یک میلون نفر تنها چیزی حدود ۱۰میلیون تومان برای کاندیداهای این دوره مجلس هزینه دارد. به علاوه کاندیدا با استفاده از این تبلیغات به راحتی می توانند پیام های تلگرامی خود را صرفا برای شهروندان شهر مورد نظرشان بفرستند و در نتیجه تبلیغشان هدفمند می شود.برای ارسال تبلیغ در یکی از معروف ترین کانال های تلگرامی در ایران نیز که نزدیک به ۸۰۰هزار نفر عضو دارد هم تنها می بایست ۵۰۰ هزار تومان هزینه کرد. پس به این ترتیب تلگرام را باید به عنوان به صرفه ترین وسیله برای تبلیغات انتخاباتی در ایران قلمداد کنیم و منتظر بهره گیری گسترده نامزدهای مجلس شورای اسلامی ایران در تلگرام باشیم.شبکه اجتماعی تصویری اینستاگرام نیز اگرچه در ایران مسدود نیست و مورد علاقه هم هست اما به نظر می رسد جایگاه تلگرام را ندارد. بر این اساس قیمت تبلیغات در اینستاگرام نیز بستگی به در خواست کاربر دارد که تمایل دارد در کدام صفحه تبلیغ کند. صفحات اینستاگرام ایرانی معمولا بین ۱۰۰ هزار تا ۷۰۰ هزار دنبال کننده دارند و برای یک ساعت قرار دادن تبلیغ در هر کدام معمولا هزینه ای حدود ۲۰ هزار تا ۱۰۰ هزار تومان از سوی مدیران صفحات درخواست می شود.شبکه اجتماعی فیلتر شده فیس بوک نیز فضای متفاوتی و خاص خود را دارد. نکته قابل توجه این که هزینه تبلیغات در فیسبوک فیلتر، اما به نسبت بالاتر است و برای هر لایک یک صفحه فیسبوکی حداقل ۱۰۰تومان درخواست می شود و به ازای هر هزار نفر عضوگیری نیز مبلغ ۲۵هزارتومان مطالبه می شود. یعنی برای به دست آوردن ۱۰۰ هزار نفر عضو فیسبوکی می بایست ۲۵ میلیون تومان هزینه شود که البته به صرفه نیست. اما هزینه تبلیغات در صفحات محبوب فیسبوکی ایرانیان هم بسته به نوع صفحه و اندازه و جای تبلیغ بسیار متفاوت است و بطور متوسط بین ۵هزار تومان تا ۵۰هزارتومان آب می خورد که البته این نوع تبلیغ فیسبوکی به نظر برای نامزدهای مجلس به لحاظ نیازشان مناسب تر است. با این همه باید توجه داشت که به سبب فیلتر بودن فیسبوک در ایران بسیار بعید به نظر می رسد که کاندیداها مجلس حداقل به شکل واضح حاضر شوند در این شبکه اجتماعی دست به تبلیغات گسترده بزنند و شانس پیام رسان های موبایلی برای جذب تبلیغات کاندیداها مجلس به مراتب بیشتر است. اگرچه برخی وزرا و مسوولان دولتی در فیس بوک حضور دارند و فعال هم هستند!توییتر اما فضای شفافی همچون سایر نمونه هایی که ذکر شد ندارد. این شبکه اجتماعی اگرچه مانند سایر رقبایش، جمعیت آماری بالایی در ایران ندارد و عموما کار تبلیغاتی هم در آن صورت نمی گیرد اما با توجه به حضور بسیاری از روزنامه نگاران، فعالان سیاسی و اجتماعی و البته رسانه های کشور در آن و از سویی دیگر باتوجه به سرعت بالای این شبکه در انتقال سریع و کوتاه اطلاعات می تواند به ابزاری مفید و پرکاربرد در دوران انتخابات مجلس یازدهم تبدیل شود. به این ترتیب سیاستمدارانی که در رسانه ها هزینه می کنند یا در بین رونامه نگاران و فعالان سیاسی نفوذ و برش دارند از شانس بیشتری جهت تاثیرگذاری بین مخاطبان ایرانی توییتر برخوردارند.با این وجود به واسطه جایگاه اجتماعی و کاربران حاضر در توییتر، هزینه مشخصی برای تبلیغات در این شبکه اجتماعی در دست نیست.علاوه بر هزینه تبلیغات در شبکه های اجتماعی نباید از یاد برد که سایت های خبری و غیرخبری و وبلاگ ها هم بسته به رتبه جهانی شان در گوگل و الکسا هزینه های متفاوتی را برای تبلیغات درخواست می کنند و البته گاه جامعه مخاطب بسیار بزرگی هم شامل می شوند.هزینه تبلیغات اینترنتی برای انتخابات مجلس یازدهماما حالا که تصویر نسبتا مشخصی از وضعیت شبکه های اجتماعی و موبایلی، ضریب نفوذ، نوع کاربری و قیمت تبلیغات در آنها به دست آمده، می توان سراغ کاندیداهای مجلس رفته و با یک برآورد پی به میزان هزینه احتمالی ایشان در فضاهای مذکور برد.آنطور که در اخبار آمده، در این دوره مجلس ۱۲هزار و ۵۰۰نفر برای کاندیداتوری اعلام آمادگی کرده اند و پیش بینی می شود در کمترین حالت چیزی حدود هزار نفر آنها تایید صلاحیت شوند.طبق گزارش های منتشره در سنوات گذشته، هر نماینده نیز بین ۵۰میلیون تا ۲ میلیارد تومان برای تبلیغات هزینه می کند و این یعنی به طور متوسط هر کاندیدا چیزی حدود یک میلیارد تومان صرف تبلیغات می کند. اما اگر فرض را بر این بگیریم که هر کاندیدا حداقل یک سوم هزینه تبلیغات خود را به اینترنت و شبکه های اجتماعی اختصاص دهد یعنی ۳۳۰ میلیون تومان برای فضای مجازی کنار گذاشته است. اما چنانچه از ۱۰۰۰ نفری که تایید صلاحیت شده اند، تنها نیمی از آن ها به استفاده از اینترنت و شبکه های مجازی برای تبلیغات اعتقاد داشته باشند؛ با ضرب ۵۰۰ کاندیدایی که یک سوم هزینه تبلیغاتی خود (یعنی ۳۳۰میلیون تومان) را به فضای مجازی اختصاص دهند، به عدد باورنکردنی ۱۶۵ میلیارد تومان هزینه تبلیغات در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی می رسیم که رقم بسیار بزرگی برای فعالان شبکه های اجتماعی و مدیران صفحات پیام رسان های موبایلی در ایران است.و از آنجایی که گردانندگان تبلیغات در شبکه های اجتماعی و موبایلی در این صفحات تعداد بسیار محدودی هستند این مبلغ می تواند برای توسعه کسب و کار آنها بسیار اثرگذار باشد.شبکه های اجتماعی تعیین کننده یا موثر؟اما با وجود قدرت و اثرگذاری غیرقابل انکار شبکه های اجتماعی و موبایلی در ایران نباید از این موضوع غافل باشیم که نمی توان به تبلیغات و پیش بینی ها در این شبکه ها قاطعانه و بدون تردید اعتماد کرد.امروزه و بر اساس بسیاری از گزارش های مستقل در جهان، دیگر بر همگان واضح شده که تعداد لایک و یا کلیک بالا لزوما به معنای بازدیدکننده بیشتر نیست و بسیاری از این لایک ها و کلیک ها دروغین بوده و از طریق ماشینی ثبت می شوند.فارغ از آمارسازی ها در شبکه های اجتماعی، نباید از یاد ببریم که تعداد زیادی از کاربران فعال اینترنت در ایران زیر سن قانونی هستند و اصولا از شرایط لازم برای شرکت در انتخابات مجلس برخوردار نیستند. همچنین برخی از افرادی که در نظرسنجی های اینترنتی مشارکت داشته و یا در معرض تبلیغات مجازی قرار می گیرند هم ممکن است که در عرصه عمل در انتخابات شرکت نکنند.این موضوع را هم نباید از یاد برد که به طور متوسط میزان تحصیلات و شرایط اقتصادی افرادی که در اینترنت حضور دارند نسبت به بقیه جامعه بالاتر بوده و غالبا قشر جوان هستند که مرتبا با انواع رسانه ها در ارتباطند و به سبب کیفیت آگاهی، شرایط اقتصادی و تفاوت سنی شان با جمعیت غیر آنلاین ایران به احتمال زیاد رای شان با جمعیت غیر اینترنتی ایران متفاوت خواهد بود و لذا به هیچ وجه نمی توان به نتایج نظرسنجی های اینترنتی اکتفا یا اتکا کرد.نکته دیگری که در خصوص فضای مجازی باید مد نظر باشد به حضور و عضویت همزمان بخش قابل ملاحظه ای از کاربران ایرانی در چند شبکه اجتماعی باز می گردد. به این مفهوم که بسیاری از این کاربران با توجه به سلیقه سیاسی خود و حضور همزمان در چند شبکه، می توانند سمت و سوی خاصی به نتایج بدهند که البته این موضوع به منزله واقعیت قطعی در کارزار واقعی انتخابات نیست.به هر ترتیب شاید بهترین گزینه برای کاندیداهای این دوره مجلس آن باشد که ضمن باور به قدرت شگفت آور تبلیغات در شبکه های اجتماعی آن را غایت ندانسته و در عین حال به پیش بینی های اینترنتی چندان خوش بین هم نبوده و با تقسیم هزینه در بخش اینترنت و در اماکن عمومی نسبیت متعادلی را در تبلیغات خود برقرار کنند. البته به دلایلی که اشاره شد طرفداران نامزدها نیز نباید به سبب پیش بینی های اینترنتی نامزد خود را از پیش برنده انتخابات فرض کنند و از رفتارهای احساسی و شتاب زده خودداری کنند.(منبع:عصرارتباط)
ارسال یک نظر