کام تلخ مردم و دیتاسنترها یا کام شیرین زیرساخت و چند شرکت خصوصی

قیمت‌ قابل توجه اینترنت در کشور، فروشندگان اینترنت را به تجارت تقبل میزبانی و خرید ترافیک سایت‌های پربازدید مشغول کرده‌ است؛ روشی که موجب کاهش قیمت تمام‌شده پهنای باند می‌شود اما تاثیری در کاهش قیمت اینترنت کاربران نهایی ندارد.

نود فناوری – کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات در سومین ماه سال ۹۴ در مصوبه شماره ۲۱۵، تعرفه ارائه خدمات هم‌مکانی در مراکز شرکت ارتباطات زیرساخت را تصویب کرد.خدمات هم‌مکانی یا Colocation به معنی نصب تجهیزات در دیتاسنتر استراتژیک شرکت زیرساخت است.مدتی است تعرفه قابل ملاحظه اینترنت در ایران، شرکت‌های ارائه دهنده خدمات دسترسی (شامل ارائه دهندگان ADSL) را به فکر میانبرهایی برای کاهش هزینه ها از جمله کاهش قیمت پهنای باند انداخته است.از این رو از حدود یک سال پیش، برخی شرکت‌های ارائه دهنده ADSL به ویژه ۳ شرکت آسیا تک، های‌وب و شاتل به سایت‌های پر بازدید و پر ترافیک ایرانی پیشنهاد میزبانی رایگان می‌کنند و میزبانی‌ به داخل منتقل می‌شود.با این روش، شرکت‌های ADSL ترافیک بین‌الملل را با ترافیک داخلی جایگزین می‌کنند و هزینه خود را کاهش می‌دهند. کاربر نیز به دلیل کوتاه شدن مسیر گردش اطلاعات، داده پرسرعت‌تری را دریافت می‌کند.تمایز قائل شدن بین ترافیک داخلی و ترافیک بین‌الملل، می‌تواند قیمت تمام شده اینترنت را برای کاربران نیز کاهش دهد، اما این روش‌ها تاکنون تاثیر در قیمت اینترنت کاربر نهایی نداشته است، زیرا نبود امکان فنی و اخیرا دستورالعمل برای تفکیک ترافیک اینترنت و اینترانت یکی از معضلات کهنه اینترنت ایران است. این در حالی است که بنابراعلام مسئولان امر، هم‌اکنون ۴۰ درصد اینترنتی که به دست کاربران می‌رسد از ترافیک داخلی ایجاد می‌شود که یک دهم اینترنت، قیمت دارد، در نتیجه مردم باید به مراتب هزینه کمتری بابت اینترنت مصرفی بپردازند، اما همواره هزینه اینترنت بین‌الملل را پرداخت می‌کنند.برخی شرکت‌های ADSL تجهیزات خود را برای میزبانی سایت‌های پرترافیک در دیتاسنتر زیرساخت نگهداری می‌کنند و از زیرساخت فضا و پاور برای نصب تجهیزات اجاره می‌کنند. آنها در عین حال که با این روش برای کاربران خود محتوای داخلی پرسرعت‌تر فراهم می‌کردند، این ترافیک را در اختیار شرکت زیرساخت برای استفاده دیگر شرکت‌های سرویس دهنده نیز قرار داده می‌دهند.اما در این تجارت مدل مشخصی برای «قیمت ترافیک داخلی» بین شرکت‌های ADSL (فراهم‌کننده محتوا) و شرکت زیرساخت وجود نداشت؛ پیش از این طبق مبادلات نه چندان مشخصی شرکت زیرساخت در ازای هر گیگ پهنای باند داخلی که شرکت ADSL فراهم می‌کردند معادل یک دهم به آنها پهنای باند بین‌الملل می‌داد که این مدل نیز در سال گذشته قطع شد. اما در مجموع این شیوه کار، برای شرکت‌های فراهم‌کننده محتوا و شرکت زیرساخت بازی برد برد است.با ادامه این روش، رقابت شرکت‌های ADSL برای میزبانی سایت‌های پرترافیک آنقدر جدی شد که معادله بازار را بر هم زد؛ تا جایی که یکی از آنها، ترافیک معروف‌ترین و پربازدیدترین سایت اشتراک ویدئوی ایرانی را ماهیانه مبلغ ۲۴ میلیون تومان خریداری کرد. این در حالی است که طبق روال مرسوم بازار میزبانی، دارندگان محتوا (از جمله سایت‌ها) برای دریافت خدمات میزبانی به ارائه‌دهندگان خدمات دیتاسنتری و مرکز داده مراجعه می‌کنند و هزینه خدمات را نیز می‌پردازند.دخالت اپراتورهای ارائه کننده سرویس در فرایند تولید محتوا و تقبل هزینه‌هایی مانند میزبانی از وظایف سرویس دهنده نیست.شکل جدید این تجارت، اگرچه به چرخش محتوا در کشور کمک می‌کند اما حرکت در خلاف جهت شکل‌گیری اقتصاد مراکز داده است؛ مراکزی که در نگاه آینده نگرانه نقش مهمی در توسعه صحیح محتوا و کاربردهای داخلی خواهند داشت. مشغول شدن سرویس‌دهند‌ه‌های دسترسی به فعالیت ایجاد محتوا سبب می‌شود، شرکت‌های بزرگ خصوصی ارائه دهنده خدمات دیتاسنتری که متحمل هزینه‌های سنگین ویژه دیتاسنترها از جمله برق، پهنای باند، سرمایش و سرور هستند نتوانند از این امکانات کسب درآمد کنند و مراکز داده توسعه نیابند.در عین حال تجارت مشترک شرکت‌ زیرساخت و شرکت‌های ADSL برای تولید محتوای داخلی در حالی ادامه دار شد که بلاتکلیفی تعرفه ترافیک داخلی، شرکت ارتباطات زیرساخت را نیز با مشکل مواجه کرد تا جایی که این اواخر زیرساخت از انعقاد قرارداد با شرکت‌های جدید برای تامین محتوا تا تصویب تعرفه نهایی توسط کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات خودداری می‌کرد.اخیرا کمیسیون تنظیم مقررات در تصویب تعرفه‌های هم‌مکانی، پکیجی از فضا، پاور و رک‌ در مراکز زیرساخت را برای اجاره آماده کرده است. به این ترتیب نصب یک فول (FULL) رک در مراکز شرکت زیرساخت، ماهیانه ۸ میلیون تومان به علاوه ۲۴ میلیون تومان هزینه نصب و راه اندازی اولیه برای متقاضیان هزینه خواهد داشت.بنا به نظر کارشناسان امر اگرچه تعرفه‌های هم‌مکانی از تعرفه معمول فضاهای مخابراتی، قیمت‌ تمام شده و شرایط قبلی معامله شرکت‌های خصوصی و زیرساخت بیشتر است، اما معقول به نظر می‌رسد و به ویژه برای شرکتی که حجم زیادی از اطلاعات را میزبانی کند، مناسب است. این تعرفه تعیین خواهد کرد که ادامه این روش باز هم برای شرکت‌های ADSL‌ به صرفه خواهد بود یا آنها این تجارت را به صاحبان اصلی آن (دیتاسنتری‌ها) تحویل می‌دهند؟از سوی دیگر مصوبه جدید دیگری (۲۱۴) از کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات با راه‌کارهایی از جمله رایگان کردن هزینه اتصال دیتاسنترها به زیرساخت‌ها تلاش دارد تا قیمت‌های شرکت‌های دیتاسنتری آنقدر به صرفه شود که شرکت‌های ADSL به جای مراکز زیرساخت از خدمات شرکت‌های دیتاسنتری استفاده کنند؛ یا اساسا دیگر نیازی به حضور شرکت‌های ADSL در این بازار نباشد.همچنین بندی از مصوبه ۲۱۵ که شرکت زیر ساخت را از ارائه خدمات مراکز داده در مراکز خود منع می‌کند، برای حمایت از خصوصی‌ها است که رقابت شرکت دولتی زیرساخت با شرکت‌های خصوصی در ارائه خدمات دیتاسنتری را نفی کرده‌ است و به نظر می‌‌رسد روح حاکم بر این تصمیم‌ها، بر حذف تدریجی تجارت مشترک شرکت‌های ADSL و زیرساخت حکایت دارد تا تجارت میزبانی که اکنون از قالب اصلی خارج شده بار دیگر به مسیر صحیح برگردد و امروز جلوی ضررهای آینده در چرخه محتوای کشور گرفته شود.نگارنده: فاطمه سامعی