نویسنده: رامین جهان پیما
نود فناوری – داغ‌ترین خبر پرداختی در روزهای نخست پاییز ۹۷ تغییر مدیرعامل شرکت تجارت الکترونیک پارسیان بود. فعالان و علاقه‌مندان صنعت پرداخت الکترونیکی کشور صبح سومین روز از مهرماه ۹۷ را با یک خبر جنجالی آغاز کردند و آن هم برکناری عبدالعظیم قنبریان، مدیرعامل یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های پرداخت کشور و جایگزین شدنش با احمد جعفری قزل‌حصار، معاون فناوری اطلاعات بانک پارسیان بود. بررسی‌ها نشان می‌دهد متوسط طول عمر مدیریت مدیران ارشد در صنعت بانکداری و پرداخت الکترونیکی کشور، کمتر از سه سال است. با این معیار، قنبریان یک سال بیش از این متوسط، سکاندار تجارت الکترونیک پارسیان بوده است. وی از آذرماه سال ۹۳ تا مهر ۹۷، اندکی کمتر از چهار سال در راس تجارت الکترونیک پارسیان قرار داشت ولی با این وجود به دلیل نزدیکی با رییس هیات‌مدیره، کمتر کسی این تغییر را پیش‌بینی می‌کرد. در این یادداشت سعی شده تا عملکرد این مدیر مخابراتی در صنعت پرداخت کشور ارزیابی شود.
این مدیر شیرازی اکثر سال‌های حرفه‌ای خود را در صنعت مخابرات گذرانده و بیشتر در استان‌های جنوبی مانند فارس، بوشهر و خوزستان در سمت‌های مدیرعاملی و ریاست هیات‌مدیره شرکت مخابرات فعالیت کرده است. وقتی مظفر پوررنجبر، مدیرعامل شرکت مخابرات ایران شد، قنبریان را به تهران فرا خواند و وی در سال ۹۱ فعالیت خود را در شرکت مخابرات ایران آغاز و کمی بعد به معاونت این شرکت رسید. طبیعی بود که پس از رفتن پوررنجبر به بانک پارسیان، تیم مخابراتی وی که سابقه‌ای در فضای بانکی و پرداخت نداشته‌اند همراهش به هلدینگ بانک پارسیان بروند. پوررنجبر به عنوان مدیرعامل گروه داده‌پردازی پارسیان و قنبریان به سمت مدیرعاملی پرداخت الکترونیک پارسیان منصوب شد تا بار دیگر صنعت پرداخت الکترونیکی شاهد حضور یک چهره ناشناخته در سطح مدیریت ارشد باشد. در حالی که دو مدیرعامل قبلی یعنی، رضاقلی و باباپور از بدنه صنعت بانکداری و پرداخت الکترونیکی کشور بودند. این انتصاب سبب شد تا در سطوح معاونت و همچنین مدیران میانی پککو، شاهد حضور مدیران بازنشسته و تغییریافته شرکت مخابرات باشیم و بسیاری از معاونان و مدیرانی که خاک پککو را خورده بودند از این شرکت بروند.
از پککو به تاپ
در سطح کسب‌وکار در زمان مدیریت قنبریان شاهد تمرکز بالا روی برندینگ تاپ و گسترش نفوذ اپلیکیشن پرداختی شرکت پککو با نام «تاپ» بوده‌ایم. تبلیغات گسترده محیطی و حضور پررنگ و پرسروصدا در نمایشگاه‌ها نشان از این داشت که پککو قصد دارد برند اپلیکیشن تاپ را فراگیر کند. حتی تصمیم این شرکت در تغییر نام تجاری خود نیز این مساله را به‌خوبی نشان می‌دهد. تابستان سال ۹۶، برند تجاری شرکت تجارت الکترونیک پارسیان از پککو به تاپ تغییر کرد. پیش از آن تاپ اپلیکیشن خود را روانه بازار کرده بود و با هزینه زیاد در برنامه‌هایی مانند دورهمی مهران مدیری، توانسته بود تعداد نصب اپلیکیشن تاپ را به‌سرعت افزایش دهد. این تغییر رویکرد کسب‌وکار شرکت پککو به نفع شرکت و شاید به ضرر بانک‌های پارسیان و تجارت که سهامداران تاپ بودند، تمام شد.
برای توضیح این مساله باید ابتدا کسب‌وکار تراکنش‌های شاپرکی را اندکی مرور کرد. طبق قوانین نظام‌های پرداخت کشور، تا پیش از دی‌ماه ۹۴، بانک صادرکننده کارت، کارمزد تراکنش‌های شبکه شاپرک را پرداخت می‌کرد. در این شرایط همه بانک‌ها و شرکت‌های PSP توان خودشان را برای گسترش شبکه پذیرندگی به‌کار بسته بودند و شرکت‌هایی مانند به‌پرداخت ملت، تجارت الکترونیک پارسیان و ایران‌کیش توانسته بودند تعداد زیادی دستگاه کارت‌خوان در سطح کشور نصب کنند و از این طریق، منابع ارزان‌قیمت برای بانک‌های سهامدار خود به ارمغان بیاورند. در سال ۹۴ مکانیزم کارمزد ۱۸۰ درجه تغییر کرد و حالا این بانک‌های پذیرنده بودند که می‌بایست کارمزد شرکت‌های PSP را پرداخت کنند. در این شرایط دیگر تراکنش‌های خرد و با مبالغ پایین برای بانک‌های پذیرنده سودآور نبود و بانک‌های پذیرنده مشتاق آن بودند تا شرکت‌های پرداختشان تراکنش‌های درشت را جذب کنند.
در این شرایط تاپ به خرد شدن تراکنش‌ها دامن زد و در عمل بیزنس خود را مبتنی بر فروش شارژ و سایر تراکنش‌های خرد پیش برد که این استراتژی هرچند به نفع تاپ ولی به‌شدت به ضرر بانک پارسیان بوده است. نمودار شماره یک میزان کارمزد پرداخت‌شده توسط بانک‌های کشور در اسفند‌ماه ۹۶ را نشان می‌دهد (آمار مندرج در این نمودار از اطلاعات موجود در گزارش‌های شرکت شاپرک استنتاج شده است). همان‌طور که در این نمودار نشان داده شده، بانک پارسیان که از نظر تعداد شعب و مشتری تنها ۲ تا ۳ درصد بازار را در اختیار دارد، یکی از پرهزینه‌ترین بانک‌های کشور در هزینه‌های پذیرندگی است. بدون شک یکی از اصلی‌ترین عوامل این موضوع، عملکرد نامناسب تاپ درسال‌های اخیر است که ماهیانه ۱۶۰ میلیارد ریال کارمزد پذیرندگی به بانک پارسیان تحمیل کرده است.
بنابراین می‌توان دریافت که به‌رغم هزینه‌های سرسام‌آور تبلیغات برای اپلیکیشن تاپ، این محصول تنها توانسته تعداد تراکنش‌های تجارت الکترونیک پارسیان را افزایش دهد ولی به همان دلیل خرد بودن تراکنش‌ها، عایدی چندانی برای بانک پارسیان نداشته و برعکس، هزینه‌های پذیرندگی را به این بانک وارد کرده است. نمودار شماره ۲ سهم شرکت تاپ از تعداد تراکنش‌های شبکه شاپرک در چهار سال گذشته را نشان می‌دهد (منبع گزارش‌های شرکت شاپرک). همان‌گونه که مشخص است، در نگاه اول سهم این تراکنش‌ها نسبتا افزایش داشته است. با بررسی دقیق‌تر می‌توان به این نتیجه رسید که سهم افزایش‌یافته مربوط به تراکنش‌های اپلیکیشن تاپ بوده است، بنابراین شرکت‌های PSP که در زمینه ارایه اپلیکیشن به اندازه تاپ فعال نبوده‌اند، مانند به‌پرداخت ملت، تجارت الکترونیک پاسارگاد و سداد، سهم از بازار خود را به تاپ داده‌اند. منتها به‌رغم سهم ۲۷/۱۴ درصدی شرکت تاپ در تعداد تراکنش‌های شاپرک، تنها حدود ۹ درصد از مبلغ کل تراکنش‌ها توسط این شرکت جذب شده که این مساله از پایین بودن متوسط مبلغ تراکنش‌های تاپ نسبت به رقبا حکایت دارد.
رتاپ
بررسی عملکرد نماد رتاپ مربوط به شرکت تجارت الکترونیک در بورس نیز برای مخاطبان امکان‌پذیر است. دلایلی همچون افزایش شدید نرخ تورم، گسترش بازار پرداخت الکترونیکی و نرخ رشد سالانه تعداد تراکنش‌های موبایلی سبب شده تا رتاپ مانند سایر نمادهای شرکت‌های پرداخت، در چند سال اخیر با رشد همراه باشد. ولی بررسی صورت‌های مالی این شرکت نیز جالب توجه است. در یک سال گذشته هزینه‌های اداری و عمومی تاپ افزایش داشته که شاید ریشه این مساله در گسترش منابع انسانی و حجم نیروهای پشتیبانی باشد. به همین تناسب با توجه به افزایش قیمت سخت‌افزارها، فاصله میان درآمد عملیاتی و بهای تمام‌شده احتمالا در چند سال آینده کمتر شود.
مروری بر دیگر پروژه‌های ناموفق
تاپ در این سال‌ها پروژه‌های ناموفق کم نداشته است. در سطح تعامل با فین‌تک‌ها و کسب‌وکارهای نوپا، تاپ سعی کرد تا بتواند با مدل SBU (Small Business Unit) تعدادی از این شرکت‌ها را جذب خود کند که در نهایت نتایج قابل توجهی به دست نیامد. از طرف دیگر قنبریان تلاش کرد تا در زمینه سوخت طبع‌آزمایی کند که آن‌هم موفق نبود و اکنون مشکلات خاصی نیز در این زمینه برای تاپ ایجاد شده است. اپلیکیشن Pido با سروصدای زیاد در زمستان ۹۶ به بازار عرضه شد که دارای دو نسخه سوخت‌رسان و کاربر بود. قرار بود این اپلیکیشن بتواند سفارش مشتریان برای دریافت سوخت در محل را پوشش دهد که با ناکامی روبه‌رو شده و اثری از آن در جامعه دیده نشد. همچنین پروژه پرداخت در پمپ‌های بنزین، تابستان ۹۷ توسط عبدالعظیم قنبریان رونمایی شد. خبر‌ها حکایت از آن دارد که این پروژه با هزینه‌های بسیار در سطح سخت‌افزار و تامین ایمنی همراه بوده و با توجه به حضور چند ساله به‌پرداخت ملت در جایگاه‌های سوخت، باید دید آیا تاپ می‌تواند به این پروژه ورود کند یا خیر.
از طرف دیگر شاهد هستیم که تاپ انرژی و هزینه زیادی را متوجه پروژه کیف پول موبایلی «پیگیر» کرده است. مدیرعامل این اپلیکیشن فرزند مدیرعامل گروه داده‌پردازی پارسیان (پوررنجبر) است که البته با توجه به فراگیر نشدن اپلیکیشن‌های کیف پول موبایلی و محدودیت‌های رگولاتوری در این خصوص، برای این مدیر جوان آرزوی موفقیت داشته و امیدواریم در مدیریت جدید شرکت تاپ، شرایط این شرکت نسبت به سال‌های اخیر بهبود پیداکند.
در نهایت لازم است به این موضوع اشاره شود که از نظر زیرساخت‌های سوییچ پذیرندگی، معماری نامتعارفی در این شرکت پرداختی وجود دارد. بخشی از ترافیک تراکنش‌های خودپردازهای بانک پارسیان از این سوییچ عبور می‌کند که این مساله به سبب معماری وصله و پینه شده و توسعه غیرمنطقی زیرسیستم‌ها در تجارت الکترونیک پارسیان است. در زمان مدیریت قنبریان امید آن بود که مسایل فنی حل و سطح کیفی سرویس‌دهی تراکنش‌های تاپ بهبود یابد که شاهد این مساله نبودیم. تا جایی که این عدم تفکیک بار تراکنش‌ها در زیرساخت سوییچ باعث ایجاد مشکل در سطح کیفی تراکنش‌های صادرکنندگی بانک پارسیان نیز شده است. با توجه به اشراف جعفری قزل‌حصار به مسایل مرتبط با زیرساخت‌های فناوری اطلاعات بانک پارسیان، امید می‌رود تا نسبت به بهبود در این سطح نیز اقدام شود.
ارسال یک نظر