رستم شاه‌گشتاسبی، مدیرعامل شرکت به‌پرداخت ملت در رده مدیرانی قرار دارد که اگر وقت داشته باشد، نه‌تنها از گفت‌وگو با رسانه‌ها طفره نمی‌رود، بلکه معتقد است با شفاف‌سازی موضوعات در فضای رسانه، امکان توسعه هرچه سریع‌تر کسبوکار و رفع مشکلات مربوط به آن نیز فراهم می‌شود. با توجه به اینکه این شرکت در ششمین همایش بانکداری الکترونیک و نظام‌های پرداخت حضور دارد، با وی در خصوص چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی نظام پرداخت گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.
*به عنوان نخستین پرسش، شرکت به‌پرداخت ملت در همایش بانکداری الکترونیک و نظام‌های پرداخت امسال با چه رویکرد و محصولاتی حضور دارد؟
کارشناسان و مدیران شرکت به‌پرداخت ملت نیز به عنوان یکی از شرکت‌های بزرگ و برتر کشور در حوزه پرداخت، همانند سال‌های گذشته به‌صورت فعال در این رخداد شرکت می‌کنند. امسال در بخش جشنواره همایش نیز با ارایه خدمت پرداخت از طریق فناوری NFC که یکی از فناوری‌های نوظهور در عرصه پرداخت الکترونیک است، حضور داریم.
*با توجه به اینکه در حال حاضر فناوری‌های جدید، مدل جدیدی از کسبوکار را در دنیای امروز ارایه کرده است، از نظر شما نقش بانک‌ها در مواجهه با این کسبوکار نوظهور چیست؟
امروزه با پیشرفت‌های فناوری شاهد حضور کسب‌وکارهای جدیدی هستیم که خود را به عنوان رقبای جدی بانکداری سنتی معرفی می‌کنند. برخی این نگرانی را دارند که این کسبوکارها تهدیدی برای کسبوکار بانکی باشند. من با این نظر موافق نیستم؛ چراکه بانک‌ها در صورت تغییر دیدگاه خود نسبت به بانکداری سنتی و کسبوکار خود می‌توانند از این موقعیت به جای تهدید، یک فرصت بسازند.
به عقیده من، بانک‌ها در صورتی که نظام فکری گذشته را کنار گذاشته و پارادایم‌های جدیدی را مطابق با دانش روز دنیا جایگزین کنند، کسب‌وکارهای نوظهور نه‌تنها تهدیدکننده کسبوکار آنان نخواهد بود، بلکه می‌توانند بیشترین منفعت را از همکاری و همزیستی با این‌گونه کسبوکارها ببرند.
به عنوان مثال، بسیاری از کسبوکارها می‌توانند از سرویس‌های بانکی، به‌خصوص سرویس‌های پرداخت الکترونیک جهت تسهیل در فروش خود استفاده کنند و با افزایش فروش و بالارفتن گردش مالی آنها بانک‌ها و شرکت‌های خدمات پرداخت نیز از این همزیستی و مشارکت بهره خواهند برد.
*همان‌طور که می‌دانید، بازمهندسی نظام‌پرداخت و بانکداری الکترونیک کشور از محورهایی است که قرار است در همایش به آن پرداخته شود. به نظر شما مهم‌ترین بخش‌های این موضوع چیست و چگونه باید جامعه را برای این تغییرات آماده کرد؟
امروزه همه بنگاه‌های اقتصادی، اعم از تولیدکنندگان محصول یا ارایه‌کنندگان خدمات، دیگر مانند سابق ایجاد نیاز نمی‌کنند؛ یعنی چنین نمی‌کنند که ابتدا کالا یا خدماتی را تولید کرده و سپس برای مشتری ایجاد نیاز کنند تا بتوانند آن کالا یا خدمات را ارایه کنند. در حال حاضر ارایه خدمات حول محور نیازهای مشتری تعریف می‌شود.
در بازمهندسی نظام‌های پرداخت و بانکداری الکترونیک نیز این موضوع مصداق دارد، به طوری که بانک‌ها و شرکت‌های خدمات پرداخت نمی‌توانند یک روش یا یک سبک و سیاق را به مشتریان خود دیکته کنند، این مشتری است که باید انتخاب کند کدام روش برای او مفیدتر و کارآمدتر خواهد بود. البته نباید از این موضوع غافل شد که مشتری همیشه به‌دنبال ساده‌ترین راه‌حل‌ها در کمترین زمان ممکن است و این وظیفه متخصصان است که براساس نیازهای مشتری بهترین راه‌حل‌ها را ارایه دهند، که این راه‌حل‌ها می‌تواند روش‌هایی نو بر اساس فناوری‌های جدید یا تلفیقی از سنت و مدرنیته باشد؛ به هر روی باید این نکته را مد نظر قرار داد که نیاز مشتری از هر اصلی مهم‌تر است.
*طراحی پلتفرم‌های جدید پرداخت از دیگر محورهایی است که در همایش به آن پرداخته می‌شود. به نظر شما با توجه به وضعیت کنونی، شبکه بانکی چگونه باید در این مسیر حرکت کند؟
شبکه بانکی کشور از نظر زیرساختی مشکل چندانی در این زمینه ندارد، در این رابطه مشکل بیشتر مدیریتی و فرهنگی است و زمانی که می‌خواهیم یک فناوری یا روش جدید را عرضه کنیم، همیشه مخالفت‌هایی در ابتدا وجود دارد که باعث کندشدن روال کار و پیشرفت پروژه می شود. چنانچه نوآوری با یک طرح تجاری صحیح و اصولی همراه باشد، در نهایت پیروز است و به مرور به‌عنوان امری بدیهی پذیرفته می‌شود.
اگر به یاد داشته باشید، چند سال پیش دستگاه کارتخوان در فروشگاه‌ها یک سرویس لوکس محسوب می‌شد و امروزه برای اکثریت غالب جامعه یک ضرورت است.
اکنون نیز در مورد سرویس پرداخت با NFC، شرکت به‌پرداخت به علت نبود آگاهی نسبت به نحوه عملکرد آن به‌دلیل اینکه همچنان در مرحله معرفی به جامعه است، توسط کاربران جدی گرفته نمی‌شود، ولی بی‌شک سرویس NFC و سامانه کیف همراه (سکه) آینده پرداخت الکترونیک را رقم خواهند زد.
*فین‌تک(Fintech)، بانکداری اجتماعی و پول‌های دیجیتال، از جمله موضوعات اساسی در صنعت پرداخت دنیا است. ما در ایران در این زمینه چه گام‌هایی را باید برداریم؟
فین‌تک، بانکداری اجتماعی و پول الکترونیک، هر سه دستاوردهای جدیدی هستند که هر یک به‌تنهایی می‌توانند صنعت بانکداری را متحول کنند که البته این پدیده‌ها جزئی از همان کسب‌وکارهای نوظهور هستند که پیش‌تر به آن اشاره کردم.
در چند سال اخیر شاهد بروز پدیده‌های قابل توجهی در حوزه فین‌تک بوده‌ایم، که البته به علت نوپا بودن آنها و بسترهایی که این کسبوکارها از آنها استفاده می‌کنند، دارای موافقان و مخالفان بسیاری هستند. اما به عقیده من، مهم‌ترین چالشی که این کسبوکارها با آن روبه‌رو هستند، وجود خلأهای قانونی یا بهتر بگویم عدم حضور چارچوب و قانون در این عرصه است که این خلع نیز از همکاری متخصصان و قانون‌گذاران صنعت پرداخت نشات می‌گیرد. ما در صورتی می‌توانیم فناوری‌های نو را بپذیریم و به واسطه آنها پیشرفت در کشور حاصل شود که اولا برای هر یک از این فناوری‌ها قانون و چارچوب داشته باشیم و ثانیا برای آن قانون ضمانت اجرایی در نظر گرفته شده باشد. در نهایت همه فعالان این حوزه نیز باید تابع قانون بوده و طبق آن چارچوب حرکت کنند.
*با توجه به شناختی که از صنعت پرداخت کشور دارید، از نظر شما چالش‌ها و فرصت‌های اتصال به نظام‌های پرداخت بین‌المللی چیست؟
یکی از معضلاتی که حتی در پسابرجام می‌بینیم، اتصال به سیستم‌های بین‌المللی پرداخت و همچنین امکان انجام تبادلات مالی با بانک‌های معتبر دنیا و موسسات اعتباری بین‌المللی است که البته به مرور در حال مرتفع شدن است. البته رابطه با موسسات اعتباری همچنان دارای موانعی است که باید زیرساخت‌های لازم برای انجام تراکنش با این‌گونه موسسات در کشور فراهم شود.
اتصال به سیستم‌های بین المللی مانند هر پدیده دیگری دارای مزایا و معایب خاص خود است. از طرفی با اتصال به سیستم‌های بین‌المللی کشور از حالت جزیره‌ای‌بودن بیرون آمده و با تجارت و اقتصاد بین‌المللی همسو می‌شویم. این موضوع تاثیر بسزایی در تبادلات مالی بین‌المللی و از جمله صادرات کالا و ورود سرمایه به کشور دارد. اما از طرفی به علت هماهنگ شدن با سیستم‌های بین‌المللی، سیستم پولی و مالی ما نیز مانند سایر کشورها از نوسانات و تحولات آنها تاثیر می‌گیرد، بنابراین لازم است با توجه به در نظر گرفتن این مزایا و معایب و با لحاظ کردن ابزارهای کنترلی، برای کنترل آسیب‌ها به سمت اتصال به سیستم‌های مالی بین‌المللی حرکت کنیم.
*با توجه به وضعیت فعلی شرکت‌های پرداخت الکترونیک، مدل‌های مطلوب کسبوکارPSPها در آینده چیست؟
شرکت‌های PSP در همه نقاط دنیا شرکت‌هایی مستقل هستند و حیات آنها به میزان کارمزد و راه‌حل‌های جدیدی که ارایه می‌کنند وابسته است. در کشور ما به علت وجود برخی مسایل، شرکت‌های PSP ناچارند به سیستم بانکی وابسته باشند، در صورتی که طبق استانداردهای جهانی، شرکت‌های PSP باید مستقل باشند و برتری آنها نسبت به یکدیگر، قدرت پاسخگویی سوییچ و امنیت آنها باشد نه بانکی که به آن وابسته هستند. استانداردهای جهانی می‌گوید کارمزد خدمات باید از اصناف دریافت شود، این در حالی است که در کشور ما این موضوع رعایت نمی‌شود. امیدوارم روزی برسد که شرکت‌های PSP نه به خاطر وابستگی‌هایشان، بلکه به خاطر آنچه هستند مورد ارزیابی و قضاوت قرار گیرند.
*وضعیت برگزاری همایش بانکداری الکترونیک و نظام‌های پرداخت را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
این‌گونه هم‌اندیشی‌ها علاوه بر اینکه به بالابردن سطح اطلاعات متخصصان این حوزه کمک می‌کند، باعث آشنایی بیشتر فعالان این صنعت با هم و به تبع آن افزایش سطح همکاری‌ها می‌شود. در بازار رقابتی نظام‌های پرداخت اگر ما بخواهیم در عرصه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی حرفی برای گفتن داشته باشیم، باید همکاری و همفکری در میان متخصصان این عرصه را بالا ببریم و این امر ممکن نخواهد بود مگر با برگزاری این‌گونه همایش‌ها و نمایشگاه‌ها. همچنین با توجه به حضور حداکثری بیشتر شرکت‌های خدمات پرداخت و فناوری اطلاعات و همچنین بانک‌های بزرگ کشور، امید است شاهد هرچه پربارتر برگزار شدن این همایش باشیم.
به نظرم بهتر است به جای اینکه در سال تنها دو روز را به این موضوع اختصاص دهیم، در بازه‌های زمانی کوتاه‌تر و هر بار با میزبانی یکی از فعالان این صنعت انجام شود تا متخصصان بتوانند در بازه‌های زمانی کوتاه‌تری به اشتراک اطلاعات و تجربیات خود بپردازند.
