بشر در طول حیاتش، همواره از وسیله ای برای برقراری ارتباط استفاده می کرده تا بتواند پیام خود را به دیگران برساند. اشرف مخلوقات در ابتدای آفرینش با جانوران تفاوت زیادی نداشت، زیرا اطلاعات را به شیوه آنان یعنی از طریق لمس کردن و حرکات چهره مبادله می کرد.
نود آی سی تی – اما برای روحیه کنجکاو و ناآرام انسان ،این وسایل ابتدایی ، ساده و ناکافی بود و نیازهای او را برطرف نمی ساخت.انسان
اعصار گذشته، در زمان هایی دور، برای انتقال و ارسال پیام های خود از
ارتباطات چهره به چهره و رو در رو سود می جست و گاهی با زدن طبل و فرستادن
دود به آسمان پیام هایی برای دیگران ارسال می کرد.بشر آن دوره، از دنیای بیرون جامعه کوچک و محدود خود بی خبر بود و تمام دنیا را در گروه محدود و کوچک خود می دید.انسان
با سعی و تلاش برای برقراری ارتباط بیشتر با اطراف پیرامونی خود، در
طولانی مدت به زبان شفاهی دست یافت و از آن برای برقراری ارتباطات بهتر و
مؤثرتر استفاده کرد.در حدود ۷۰۰ سال پیش از میلاد، اختراع بزرگی در
یونان به وقوع پیوست و آن حروف الفبا بود. اختراع حروف الفبا همانند پلی
،گفتار و نوشتار را به یکدیگر نزدیک کرد و این دو را با یکدیگر آشتی داد.
فاصله ها از بین رفت و انسان توانست به انتقال افکار و ارسال آن برای
دیگران فکر کند.زمینه ساز این نقطه عطف تاریخی، تکامل سه هزار ساله
سنت شفاهی و ارتباط غیر الفبایی است که سرآغاز دگرگونی کیفی ارتباطات
انسانی بود. گرچه گسترش سواد تا قرن ها پس از اختراع و گسترش صنعت چاپ و
تولید کاغذ به وقوع نپیوست.اختراع چاپ توسط گوتنبرگ هم موجب شد،
انسان علاوه بر ارتباط مستقیم، به ارتباط نوشتاری دست یابد و با آغاز این
مرحله، بشر به عصر کتابت یا عصر گوتنبرگ وارد شد.در نیمه دوم قرن
پانزدهم صنعت چاپ به سرعت پیشرفت کرد، نوشته های خبری افزایش یافت و امکان
انتشار آنها فراهم شد، البته این انتشار، به صورت ادواری نبود. مطبوعات
ادواری یک قرن و نیم بعد از اختراع صنعت چاپ پدید آمدند.از آغاز قرن شانزدهم، اخبار به شکل کالای حقیقی درآمد و مطبوعات چاپی به عنوان نخستین وسیله ارتباطی نوین به حساب آمدند.تکمیل
شیوه چاپ با حروف متحرک سربی در اواخر قرن پانزدهم و اوایل قرن شانزدهم
میلادی در انتشار اندیشه های نو و پیشرفت علوم و فنون تاثیر زیادی داشت.با
اختراع، پیشرفت و تکمیل صنعت چاپ و ایجاد شرایط فنی و مالی مساعد در زمینه
تهیه و تکثیر نوشته ها و پیام های مکتوب تحول بزرگی در ارتباطات غیرمستقیم
آغاز شد و برای اشاعه معلومات اطلاعات و افکار انسانی و پیشرفت فرهنگ و
تمدن بشری امکانات وسیعی پدید آمد.بدین ترتیب مطبوعات یکی از محصولات مهم و رایج جامعه صنعتی شد و از آغاز قرن هفدهم پیشرفت سریع خود را آغاز کردند.با افزایش جمعیت و پراکندگی آنان در سطح کره خاکی نیازمندی به اطلاعات و تبادل آن بیشتر احساس شد.انسان
که روزگاری برای ارسال پیام های خود، از دوندگان مقاوم، اسب های تندرو و
کبوتران نامه بر استفاده می کرد و زمانی دیگر از مطبوعات و روزنامه ها ؛
اما نتوانست نیاز اصلی اش را که تبادل سریع اطلاعات بود برطرف سازد.اختراع
برق و سپس پیدایش تلگراف در سال ۱۸۳۲ توسط ساموئل مورس انگلیسی موجب شد،
انسان بتواند برای نخستین بار اطلاعات را با سرعت بالا و از طریق رمزهای
ساده به مسافت های طولانی انتقال دهد.اختراع تلفن در سال ۱۸۷۶ توسط
الکساندر گراهام بل و توماس واتسون آمریکایی، تحول بزرگی بود، زیرا علاوه
بر غلبه بر زمان و مکان این وسیله امکان شنیدن صدای انسان دیگری را از
کیلومترها فاصله فراهم ساخت.گرچه تلفن در بالا رفتن سرعت ارتباطات
تاثیر بسزایی داشت اما به دلیل استفاده از سیم، محدودیت در ارتباط همچنان
وجود داشت و وسیله ای مورد نیاز بود تا بدون سیم و با سرعت نور اطلاعات را
در فضا انتقال دهد و از موانع بگذرد و آن چیزی نبود جز رادیو.با
اختراع رادیو در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم انسان وارد عصر
الکترونی شد که بر ارتباطات راه دور تکیه داشت و حس غالب حس شنوایی بود. با
اختراع دستگاه ارتباط بی سیم و رادیویی، توسط مارکنی ایتالیایی در سال
۱۸۹۵ اخبار و اطلاعات با سرعت شگفت آوری تا نقاط دوردست منتشر شدند.از
جمله پیشرفت های چشمگیر علمی پس از جنگ جهانی دوم، در سال های آخر قرن
نوزدهم و اوایل قرن بیستم، با کوشش هایی که برای تکمیل فن عکاسی و
فیلمبرداری صورت گرفت وسایل نوینی چون سینما و تلویزیون در اختیار انسان
گذاشته شد.ظهور تلویزیون موجب شد که رویدادها آن چنان که اتفاق
افتاده اند، به جهان نشان داده شوند. گسترش تلویزیون پس از جنگ جهانی دوم و
فراگیر شدنش آن را به یک رسانه همگانی تبدیل کرد.تلویزیون به سبب
پخش پیام مشابه برای میلیون ها نفر به طور همزمان، همگون سازی مخاطبان و
ایجاد مخاطبان یکسان را باعث شد که اغلب توسط دولت ها مدیریت می شد.رواج
تلویزیون درسه دهه پس از جنگ جهانی دوم، به قول مک لوهان دنیای جدیدی از
ارتباطات را موجب شد. البته گسترش این رسانه جدید، به معنای از میان رفتن
دیگر رسانه ها نبود.هر چند با رونق روزافزون تلویزیون، رادیو مرکزیت خود را از دست داد، ولی گستردگی و انعطاف پذیری آن بیشتر شد.هم اکنون برنامه های رادیو و تلویزیون به صورت شبانه روزی شده و اخبار را پیوسته پخش می کنند.ازطرفی
وجود روزنامه ها در اینترنت، دسترسی به اطلاعات را سریع ترمی کند. در دوره
جدید یا در عصر اطلاعات دیگر پیام واحد مورد استفاده نیست. زیرا در این
دوره به علت ناهمگن بودن افراد به پیام های متنوع تر نیاز است.درسال
۱۹۵۷ روش ها با استفاده از اندیشه پوپوف در بیرون از کره زمی، ارتباط را
میسر ساختند و نخستین قمر مصنوعی یا ماهواره، با نام ˈاسپوتنیکˈ به مدار
زمین فرستاده شد.حال انسان برای حفظ اطلاعات، باید وسیله ای در اختیار می داشت تا اطلاعات به دست آمده را انباشته کند.انسان
ابتدایی برای نگهداری اطلاعات از مغز خود استفاده می کرد، کندن تصویر بر
روی سنگ را نیز می توان از وسایل اولیه انباشت اطلاعات در گذشته های دور
دانست، اختراع حروف الفبا و استفاده از چرم به جای لوح های گلی و پیدایش
کاغذ و اختراع چاپ و در سال های بعد، پیدایش عکس، فیلم، ضبط صوت و نوار
کاست و ظهور رایانه هایی که می توانستند اطلاعات فراوانی در حافظه خود نگه
دارند، از دیگر وسایل انباشت اطلاعات است.با ورود کامپیوتر به
زندگی بشر و ایجاد شبکه اینترنت، تحولی شگرف در زندگی بشر رخ داد و انقلابی
عظیم به نام ˈانقلاب اطلاعاتˈ رخ داد.گسترش بسیار وسیع و سریع
کامپیوتر در دهه های اخیر، مهمترین تغییر را در نظام دانایی، از اختراع چاپ
در قرن پانزدهم یا حتی از اختراع خط به این سو، پدید آورده است.همراه
با این تغییر مهم ، گسترش شبکه ها و رسانه ها که کارشان جا به جا کردن
دانایی و عناصر تشکیل دهنده آن، یعنی ˈداده و اطلاعاتˈ است، به همان اندازه
شگفت انگیز است. اطلاعات، تراکم تجربه و دانش یعنی آن چیزی که افراد، نسل
ها و ملت ها در سراسر تاریخ، برای آیندگان به میراث گذاشته اند، با ثبت و
ضبط کردن یا به یاد سپردن اطلاعات به هر ترتیبی اطلاعات را برای آینده
نزدیک و دور نگه می دارند.از ترکیب سه فناوری متفاوت، یعنی ˈصنایع
کامپیوتر، نرم افزار و برنامه نویسی، صنایع فیلم سازی، سینما و تلویزیون، و
صنایع مخابرات (تله کامیونیکیشن و الکترونیک)ˈ ابر شاهراه اطلاعاتی ایجاد
شد بطوری که اطلاعات گوناگون صوت و تصویری از طریق کابل هایی از جنس
فیبرنوری به مصرف کننده منتقل می شود.در دهه ۱۹۸۰ با ظهور فناوری
های جدید، دنیای رسانه ها با تغییر و تحول رو به رو شد و با این دگرگونی
رسانه ها قابلیت انتشار اطلاعات را در سطح گسترده بدست آورده و توانستند
انفجاری در رابطه با کمیت اطلاعات ایجاد کنند.ماهواره ها نیز از
جمله فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی جدید در قرن حاضر هستند که با وسعت
پوشش ، انعطاف پذیری و ظرفیت بالای حمل پیام ، همچنان در حال رشد و گسترش
هستند.این وسیله نوین می تواند حجم بالایی از پیام ها و علائم الکترونیکی را بدون نیاز به کابل و سیم به تمام نقاط جهان منتقل کند.در
عین حال، از این وسیله ارتباطی برای پخش برنامه های تلویزیونی، پیش بینی
وضعیت آب و هوا، حفاظت از محیط امور نظامی و جاسوسی نیز استفاده می شود.آنچه
در باره ماهواره ها دارای اهمیت است، قدرت نفوذ در کشورها به واسطه پخش
برنامه های تلویزیونی است که مخاطبان با هزینه ای اندک، از طریق تهیه
ˈدریافت کنندهˈ می توانند به تعداد زیادی کانال دست یابند.این
بزرگراه های اطلاعاتی نشانگر مجموعه شبکه های در حال فعالیت هستند که جریان
صدا، متن و تصویر را به گونه هایی واقعی یا مجازی امکان پذیر می سازند این
پیام ها همگی از یک کانال واحد گذشته و به نشانه هایی که ماهیت واحدی
دارند تبدیل می شوند.قوانین و مقررات ملی و رفت و آمد در این
شاهراه های اطلاعاتی در اختیار شرکت های بزرگ خصوصی است و گرچه در سطح
جهانی این مقررات مبهم بوده اما تحت نفوذ و سیطره کشورهای پیشرفته غرب است.نقش
بزرگراه های اطلاعاتی بر زوایای زندگی انسان در زمینه های شغل، دانش،
فرهنگ، اقتصاد، زندگی شخصی و قوانین بین المللی بسیار حائز اهمیت و
تاثیرگذار است.بشر کنونی مانند انسان دیروز که برای مشخص کردن جایش
در جنگل از اصوات نامفهوم و دود استفاده می کرد، امروز می تواند از طریق
ˈگفتارˈ ، ˈزبان نوشتارˈ و ˈماهوارهˈ ارتباط برقرار سازد.بدین
ترتیب می توان اذعان کرد انسان در طول تاریخ همواره تلاش کرده تا وسیله ای
برای برقراری ارتباط در اختیار داشته باشد، هر چند که در دوره های اولیه
این وسایل قدرت زیادی برای حمل پیام و اطلاعات نداشتند ولی برای انسان آن
روز مطلوب بود.این فناوری های ابتدایی به تدریج گسترش یافت تا جایی
که در زمان حاضر، با فناوری های اطلاعاتی رو به رو هستیم که درحال متحول
کردن نحوه زندگی و تفکر انسان معاصر هستند، رییس جمهوری اسلامی ایران نیز بر این مسئله صحه گذاشته و بر اهمیت آن تاکید کرده است.به
گفته حجت الاسلام والمسلمین ˈحسن روحانیˈ رئیس جمهوری کشورمان در چهارمین
جشنواره ارتباطات و فناوری اطلاعات، کلمه ارتباطات در گذشته به طور معمول
به ارتباط فرد با اعضای خانواده، طایفه، قبیله، روستا، شهر و یا دیارش
اطلاق می شد و گاهی نیز به طور استثناء در سفری به مناطق دیگر کشور و در
سطح ملی نیز وقتی صحبت از ارتباطات می شد بحث ارتباطات ˈدولت و ملتˈ بود.وی
اضافه کرد: اما امروز این ارتباطات از سطح منطقه و کشور خارج شده و ما در
سطح جهانی شهروندان جدیدی به نام ˈکاربرˈ داریم که در واقع شهروند جامعه
جهانی نوین دنیای امروزهستند.آقای روحانی گفت: یک زمانی بحث این بود که ما به سمت دهکده جهانی حرکت کنیم، اما امروز کم کم به سوی یک خانواده جهانی در حرکت هستیم.رئیس
جمهور افزود: دنیای ارتباطات و اطلاعات دنیای عجیب و غریبی است. در هر
دقیقه یک میلیون و ۸۰۰ هزار لایک در فیسبوک زده می شود تنها در گوگل در هر
دقیقه دو میلیون نفر از این سرویس استفاده می کنند و از سوی دیگر در هر
دقیقه ۷۰ ساعت فیلم وارد یوتیوب می شود و یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر در آن
زمان فیلم ها را می بینند و دانلود می کنند.آقای روحانی گفت: این
به معنای یک تحول بزرگ در دنیای امروز است. گرچه نامش فضای مجازی است و ما
با افراد به عینه برخورد نمی کنیم اما آثار این فضا بر جامعه و کشورها
کاملا عینی است حتی بر سبک زندگی مردم.وی بیان داشت: امروز شما می
بینید یک نفر از گوشه دانشگاه، خوابگاهش و یا گوشه اتاقش در منزل می تواند
صدها و یا هزاران کیلومتر دورتر با کاربر دیگری در ارتباط باشد، سخن بگوید،
پیام بدهد و پیام بگیرد و گویی دوران پیام های یک طرفه به سرآمده و کم کم
به نقطه ای می رسیم که جایی برای استبداد پیام نباشد و دیگر دوران رساندن
پیام از طریق بلندگوهای یک طرفه، منبرهای یک طرفه، تریبون های یک طرفه و
سنتی به سرآمده است، امروز هر پیامی که در دنیا بازتاب وسیع تری داشته باشد
پیام قوی تر و تاثیرگذار تر است.رئیس جمهور تاکید کرد: ما نباید
دنیای سایبری را به عنوان دنیایی بدانیم که به خاطر اضطرار و ناچاری وارد
این دنیا شده ایم. ما باید دنیای سایبری را به عنوان یک فرصت ببنیم و تلقی
کنیم.آقای روحانی گفت: ما حق ارتباط با شبکه اطلاعات جهانی را به
عنوان یک حق شهروندی در کشور به رسمیت می شناسیم، اگر روزگاری سواد به
مفهوم خواندن و نوشتن بود و روزگار دیگر داشتن سواد به معنای ورود به
دبستان و دبیرستان بود و در دورانی به مفهوم ورود به دانشگاه بود، امروز
سواد به معنای ورود آسان به جامعه بزرگ اطلاعاتی و اینترنت است.وی
با اشاره به وسعت فضای ارتباطات جهانی و استفاده بسیاری از کاربران ، از
اطلاعاتی که وارد این فضا می شود، تصریح کرد: مگر قرار نیست ما امسال درپی
اقتصاد مقاومتی باشیم، مگر توسعه و اقتصاد مقاومتی بدون توجه به فناوری های
نوین که در راس آنها ˈآی سیˈ و ˈآی سی تیˈ هست امکان پذیر است.آقای
روحانی گفت: در دنیای امروز مفاهیم علم ،تبلیغ و ترویج عوض شده در این
زمان مگر می شود بدون استفاده از فضای پرسود اطلاعاتی جامعه جهانی به دنبال
اقتصاد مقاومتی و دانش بنیان بود.رئیس جمهور با اشاره به اینکه
امسال سال فرهنگ است، یادآور شد: ما در فرهنگ هنوز سپر به دست گرفته ، گاهی
نیز شمشیرچوبی به دست می گیریم، می ترسیم و به کنجی می خزیم که مبادا تیری
به ما برخورد کند. اگر تهاجم فرهنگی وجود دارد که وجود دارد راه آنها
شمشیر چوبی نیست ما باید با ابزار مدرن البته نه منفعلانه و ترسو بلکه فعال
و شجاع وارد عرصه شویم و بخش بزرگی از این فضای اجتماعی و شبکه های
اجتماعی را جوانان، دانشجویان، ایران دوستان و اسلام دوستان به تصرف
درآورند و هویت اسلامی، ایرانی و اسلام رحمانی را به دنیا معرفی کنند.آقای
روحانی گفت: ما باید بلوک فارسی را در شبکه اجتماعی تقویت کنیم و حضوری
فعال داشته باشیم تا بتوانیم صنعت، کشاورزی و خدمات دانش بنیان را به پیش
ببریم و فرهنگ اسلام واقعی و ایرانی را به جهانیان معرفی کنیم.وی
افزود: این کار، کار دولت به تنهایی نیست. کار مردم، جوانان، بخش خصوصی و
شرکت های دانش بنیان است، شورای عالی فضای مجازی، مرکز ملی فضای مجازی و
وزارت ارتباطات و همه و همه باید زمینه را برای حضور شرکت های دانش بنیان
آماده کنند. این جوانان ما هستند که باید در این عرصه به میدان بیایند آنها
قادر هستند که تحول ایجاد کنند.رئیس جمهور همچنین با ابراز
نارضایتی از شرایط پهنای باند اینترنت کشور گفت: قرار ما با وزارت ارتباطات
و فناوری اطلاعات این است که هرچه سریعتر به نسل سوم و چهارم برسیم و
پهنای باند نه تنها برای منازل و تجارتخانه ها بلکه برای موبایل ها نیز
وسیع تر شود. ک/۴احمد الهیمنبع: ایرنا
ارسال یک نظر