ظهور اپراتور سوم تلفن همراه در بازار کسب و کار سیم‌کارت، یکی از مهم‌ترین رویدادهای اقتصادی کشور به شمار می رود که این روزها کمتر شهروندی پیدا می شود که بیلبوردهای تبلیغاتی آن را در حاشیه بزرگراه‌ها و خیابان‌های اصلی شهر تهران ندیده باشد.
اپراتور سوم که با برگزیدن نام تجاری رایتل، چندی پیش طی مراسم ویژه‌ای و با سر و صدای فراوان اقدام به رونمایی سیمکارتهای خود نمود، گرچه تا کنون سیم‌کارتی به مفهوم واقعی کلمه به نمایندگان افکار عمومی و خبرنگاران نشان نداده است، اما این اقدام نوید آغاز به کار رسمی این اپراتور را می‌دهد. رایتل که با در پیش گرفتن شعار “زندگی در دستان شما”، پیش ثبت نام سیمکارتهای خود را از استان البرز آغاز کرده است، خدمات نسل سوم تلفن همراه(۳G) را با پیش شماره ۰۹۲۰ به متقاضیانی عرضه می کند که به قول عبدالرضا شیخ‌الاسلامی، وزیر کار و تعاون، ۳۲ میلیون ایرانی تحت پوشش سازمان تاًمین اجتماعی از جمله سهام‌داران آن هستند. در همین راستا، قیمت سیمکارتهای این اپراتور برای سیمکارتهای دائمی ۱۲۰ هزار تومان، اعتباری و دیتا هر یک۲۰ هزار تومان، بدون احتساب عوارض و مالیات بر ارزش افزوده است و تعرفه مکالمات و خدمات نیز هنگام پیش‌ثبت نام قطعی از مشترکان، اعلام می‌شود.
رایتل در حالی وارد بازار پرمناقشه و رقابتی سیم‌کارت در ایران شده است که به آن اجازه داده شده است در شرایط عادی ۱۷ میلیون مشترک تلفن همراه جذب کند که این رقم شامل شش میلیون مشترک مکالمات صوتی و ۱۱ میلیون مشترک خدمات دیتاست. مطابق آنچه که در اسناد مزایده اپراتور سوم درج شده است، گرچه اپراتور سوم مجاز به در دست گرفتن ۱۸ درصد از سهم بازار تلفن همراه است، اما از طرف دیگر موظف است در طول ۱۵ سال بیش از ۱۶۰ هزار میلیارد ریال به حساب دولت پرداخت کند که این بند یکی از بندهای تاٌمل برانگیز پروانه این اپراتور محسوب می شود. حق لیسانس پروژه اپراتور سوم، مبلغ ۴۲۰ میلیارد تومان در نظر گرفته شده است که این رقم به نسبت شرایط موجود در منطقه، رقم بالایی محسوب می شود و بر حساسیت‌های عملکرد این اپراتور نو ظهور می افزاید. گفته می‌شود هم اکنون ۵۴ میلیون نفر از تلفن همراه در کشور استفاده می‌کنند و ضریب نفوذ موبایل در ایران ۷۳ درصد است. اما بر اساس چشم‌انداز برنامه پنجم توسعه ضریب نفوذ موبایل به بیش از ۱۱۰ درصد در کشور خواهد رسید و در این راستا به درستی مشخص نیست رایتل تا چه میزان موفق خواهد بود سهامداری این میزان از ضریب نفوذ را از آن خود کند.
اپراتور سوم تلفن همراه در حالی وارد بازار سیم‌کارت کشور شده است که به دلایلی هم چون نداشتن شریک خارجی، بروز تغییرات در هیاٌت مدیره، عدم تخصیص فضای فرکانسی، معضل در نصب آنتن‌های BTS و موارد مشابه با تاٌخیر دو ساله در واگذاری نخستین سری سیم‌کارت‌هایش مواجه است. اپراتور سوم تلفن همراه در حالی وارد بازار سیم‌کارت کشور شده است که قرار است نسل سوم خدمات تلفن همراه را به مشترکان ارائه کند، در حالی که دنیا به سمت نسل چهارم رهسپار است و این، کار را به مراتب برای رایتل سخت‌تر کرده است. اپراتور سوم تلفن همراه در حالی وارد بازار سیم‌کارت کشور شده است که با رقیبان کارکشته و کهنه کاری هم چون ایرانسل و همراه اول مواجه است که در نمایشگاه تلکام ۲۰۱۱ در به نمایش گذاشتن خدمات ارزش افزوده خود سنگ تمام گذاشتند و چنانچه اندکی دیرتر از بقیه بجنبد سرنوشتی مشابه تالیا، درانتظار آن خواهد بود. بالاخره این که اپراتور سوم تلفن همراه در حالی وارد بازار سیم‌کارت کشور شده است که اما و اگرهای فراوانی پیش رو دارد و لحظه‌ای غفلت می تواند حیات اقتصادی‌اش را متحول کند. در این گزارش به بررسی ابعاد مختلف حضور رایتل در کشور می‌پردازیم.
پرونده یک اپراتور تاٌخیری
قضیه اپراتور سوم تلفن همراه، برای نخستین بار در اواخر دولت هشتم مطرح شد. اما به دلیل جا به جایی قدرت و بروز تحولات سیاسی، این جریان جای خود را به مسائل مهم‌تر دیگری داد. اما پس از این که اپراتور دوم با برند ایرانسل-MTN، نخستین سری سیم کارت‌های خود را در سال ۸۵ واگذار کرد، در پشت پرده و به صورت ضمنی صحبت‌هایی از اپراتور سوم تلفن همراه به میان آمد که البته در آن زمان کسی هم آن را جدی نگرفت. سرانجام دو سال بعد، یعنی در سال ۸۷ خبر برگزاری مزایده اپراتور سوم منتشر شد که بازتاب گسترده‌ای هم داشت. به طوری که این خبر و حواشی آن مدت‌ها در صدر اخبار رسانه‌ها قرار گرفت و مشخص شد در سال‌هایی که این موضوع در بی خبری به سر می برده است، مسئولان به جمع آوری اطلاعات برای تنظیم اسناد مزایده و تهیه مقدمات مربوطه مشغول بوده‌اند.
پس از این که اپراتور سوم، به عنوان یکی از مهم‌ترین طرح‌های مخابراتی که قرار بود در قالب یک اپراتور جدید غیر دولتی با توانایی عرضه سیم‌کارت به صورت انبوه، فضای کسب و کار در این زمینه را تحت تاثیر خود قرار دهد، در دستور کار دولت قرار گرفت، مقرر شد تا این تازه وارد مخابراتی، در فروردین ماه ۱۳۸۸ واگذاری نخستین سری سیمکارتهای خود را آغاز کند و در سه ماه بعد، ضمن تثبیت جایگاه خود در بازار به سرانجام مشخصی برسد، اما غافل از این که رشته اپراتور سوم، سر درازی نداشت و قرار نبود تا مدت‌ها بعد، کسی موفق به مشاهده سیمای سیمکارتهای اپراتور سوم شود و یا حتی قادر به کسب کوچک‌ترین خبری از آخرین وضعیت پیشرفت این طرح باشد.
بروز تاٌخیرها و ابهامات در چگونگی سرنوشت اپراتور سوم تا بدان جا پیش رفت که این اپراتور نوپا در نخستین گام‌های خود پس از برگزاری مزایده زمین خورد و متوقف گردید. در این راستا، کنسرسیوم تاٌمین اتصالات که موفق شده بود با پشت سرگذاشتن بیش از ۱۰ رقیب دیگر از جمله عمان تل، صندوق فرهنگیان و شرکت زین و نیز شرکت‌های سرمایه گذاری ایران و پارس‌ایراتل که به منظور شرکت در مزایده، اقدام به ارسال پاکات برای سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی کرده بودند، سومین اپراتور تلفن همراه در ایران را از آن خود کند، با چالش‌هایی مواجه شد. هر چند علت واقعی کنارگذاشتن اتصالات از مزایده اپراتور سوم هیچ گاه کشف نشد، اما ظاهراً این جریان ریشه‌های زیادی داشت که یکی از آنها اختلافات ارضی ایران با کشور امارات متحده عربی بر سر جزایر سه‌گانه بود که به عدم تمکین اتصالات مبنی بر ارائه ضمانت‌نامه و انجام تعهداتش و نیز بروز تفرقه با شریک ایرانی ختم شد. سرانجام همان سرنوشتی برای اتصالات رقم خورد که سال‌ها پیش ترکسل به آن مبتلا شده بود. با این تفاوت که این بار شریک خارجی دیگری پا به عرصه شراکت با همتای ایرانی نگذاشت و شرکت سرمایه گذاری تاٌمین اجتماعی (شستا) به تنهایی حاضر شد در این طرح سرمایه گذاری کند.
پس از فروکش کردن تب کنار گذاشتن اتصالات و در حالی که به تدریج وضعیت برای تاٌمین تلکام به رنگ سفید در آمده بود، در اردیبهشت ماه ۸۹، پروانه اپراتور سوم صادر شد و پس از فراز و نشیب فراوان این اپراتور مکلف شد تا نخستین سری سیمکارتهای خود را از ۲۲ بهمن ۸۹ عرضه کند. اما ۹ پس از این زمان، هم چنان از اپراتور سوم خبری نبود و مسئولان در مواجهه با پی‌گیری رسانه‌ها و افکار عمومی به آنها صرفاً وعده “در دست بررسی است” را می دادند.
سرانجام روز تاریخی فرا رسید و در اول آذرماه ۹۰، نخستین نشست خبری رسمی مسؤلان رایتل با اصحاب رسانه که همگی از طرف سازمان تنظیم مقررات دعوت شده بودند نه رایتل(!) برگزار شد واز اپراتور تاٌخیری ایران، پس از مدت‌ها انتظار رونمایی شد.
واگذاری قطره‌ای سیم‌کارت
در حالی که دو سال از تاٌخیر اپراتور سوم تلفن همراه مبنی بر واگذاری سیم‌کارت می گذرد، توقع عرضه بدون وقفه، منظم ودر عین حال فاقد محدودیت مکانی سیم‌کارت چندان هم زیاده نیست. اما چنانچه که به نظر می رسد، رایتل با در دست داشتن حمایت‌های رگولاتوری در صدد نیست سیمکارتهای خود را به طور جدی، هم زمان و یکنواخت در میان متقاضیان ایرانی در سراسر کشور توزیع کند، بلکه بر آن است تا با عملکرد استانی به توزیع قطره‌ای سیم‌کارت بپردازد که البته این قضیه ابهاماتی را در پی دارد.
بر اساس این گزارش، طی نشست خبری رایتل که در حضور وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، رییس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی و مدیرعامل شرکت تاًمین تله کام و با هوا کردن فشفشه و بریدن کیک برگزار شد، یکی از مهم‌ترین مسائلی که مورد بحث و پی‌گیری قرار گرفت، نحوه واگذاری سیم‌کارت بود. طبق اعلام نظر مسئولان رایتل، ثبت‌نام سیمکارتهای رایتل از ۲۴ آذرماه و در استان البرز آغاز شده است و واگذاری سیمکارتهای آن از اواسط دی ماه صورت می‌گیرد و هم چنین در فازهای بعدی، تهران، قم و شیراز میزبان سیمکارتهای رایتل خواهند بود. طی این اقدام ۱۰ هزار سیم‌کارت رایتل به متقاضیان که پیش ثبت نام نموده‌اند، واگذار می‌شود.این رویداد در حالی رخ می‌دهد که با توجه به وجود داشتن فرصت مناسب به منظور برنامه ریزی‌ها‌ی لازم برای اپراتور سوم، فروش و فعال‌سازی هم زمان سیم‌کارت، ابتدایی‌ترین و متداول‌ترین اقدامی است که از این تازه وارد انتظار می رود. چه بسا با در نظر گرفتن دوره پایلوت برای این اپراتور نیز، تصور آن می‌رفت این اقدام مدت‌ها پیش از رونمایی رسمی این سیم‌کارت انجام شود و حال که پای رایتل به بازار رقابتی سیم‌کارت باز شده است، فروش قطره‌ای سیم‌کارت واقعاً چه مفهومی می تواند داشته باشد؟
چالش در تعرفه گذاری
اپراتور سوم تلفن همراه کشور، در حالی کار خود را آغاز کرد که قضیه تعرفه، هم‌چنان یکی از اصلی‌ترین نقاط ابهام‌آمیز عملکرد این تازه وارد است.
بر اساس این گزارش، تا پیش از رونمایی سیمکارتهای رایتل هیچ اطلاعاتی از میزان تعرفه سیمکارتهای نسل سوم در دسترس نبود و تصور بر این بود که به شیوه بسیاری از کشورهای منطقه، واگذاری سیم‌کارت به صورت رایگان باشد و تعرفهای منطقی برای آن در نظر گرفته شود. اما سرانجام مهندس تقی پور، وزیر ارتباطات، سکوت دو ساله خود در خصوص تعرفه مکالمات اپراتور سوم تلفن همراه را شکست و اظهار داشت، به دلیل این که پهنای باند اپراتور سوم زیاد است، تعرفه مکالمه دقیقه‌ای ۸۰ تا ۸۵ تومان در نظر گرفته شده است.
وی با بیان این که پالس مکالمات این اپراتور به صورت ثانیه‌ای و دقیقه‌ای بنا به انتخاب مشترک خواهد بود، تصریح کرد، از آنجایی که به مشترکان اپراتور سوم شش برابر پهنای باند، نسبت به مشترکان اپراتور اول و دوم تخصیص داده می شود هزینه استفاده از این سیم‌کارت‌ها متفاوت خواهد بود و به صورت خطی و نسبت به استفاده از پهنای باند افزایش می یابد.
علاوه بر بالا بودن تعرفه‌های رایتل، آنچه که بر ابهامات تعرفه این اپراتور می‌افزاید، چگونگی تعرفه‌گذاری و نهاد مربوطه است. به عبارت دیگر، بیش از یک سال است که به خاطر موضع‌گیری‌های سفت و سخت شورای رقابت، قضیه تعرفه‌گذاری به پاشنه آشیل وزارت ارتباطات و به طور مستقیم رگولاتوری تبدیل شده است. در این خصوص، حال که رایتل به صورت جدی وارد بازار عرضه سیم‌کارت شده است، این اپراتور نیز نظیر به صورت خواسته یا ناخواسته همانند مخابرات وارد بازی تعرفه‌گذاری شده است و به احتمال فراوان در پروانه آن، سازمان تنظیم مقررات به عنوان نهاد تصمیم‌گیر در زمینه تعرفه معرفی شده است. در صورتی که آنچه که بدیهی است شورای رقابت به ریاست جمشید پژویان در خصوص قضیه تعرفه از موضع خود عقب‌نشینی نخواهد کرد و این جریان می تواند تعرفه ۸۵ تومانی رایتل را با چالش‌های احتمالی مواجه کند. چه بسا در این زمینه می‌توان به اظهارات اخیر جمشید پژویان، اشاره کرد که به طور صریح خاطر نشان ساخته است، تعرفه مکالمات سیمکارتهای اپراتور سوم تلفن همراه، باید توسط این شورا مورد بررسی و تصویب قرار بگیرد و اجرایی شود. به گفته رئیس شورای رقابت، تا تاریخ ۲۵ آذرماه، کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات در زمینه سیمکارتهای اپراتور سوم تلفن همراه تعرفهای جهت بررسی به این نهاد قانون‌گذار ارائه نداده بود.
اما بازهم آنچه که بر ابهامات رایتل می‌افزاید این است که با توجه به این که تکلیف تعرفه رایتل هنوز به طور مشخص نهایی نشده است، پس مسئولان رگولاتوری و مدیران رایتل در طول این دو سال تاٌخیر به چه اموری می پرداخته اند؟
برندینگ اپراتور سوم
گرچه شرکت‌های فعال در حوزه ICT، تاکنون اقدامات قابل توجهی در زمینه برندینگ و برگزیدن نام تجاری انجام داده‌اند، اما فعالیت‌های برندینگ اپراتور سوم را می توان یکی از نقاط عطف موجود در این زمینه به شمار آورد.
براساس این گزارش، زمانی که مقرر شد کنسرسیوم تاٌمین تلکام به عنوان اپراتور سوم، واگذاری سیمکارتهای نسل ۳ را به عهده بگیرد، مقدمات مرتبط با برندینگ اپراتور سوم آغاز شد. به موجب این اقدام که با همکاری هشت شرکت داخلی و خارجی انجام شد، نام تجاری و لوگوی اپراتور سوم نهایی و به تصویب رسید. اما به دلیل تغییرات مکرر در ترکیب‌بندی هیاٌت مدیره و نواقص فنی، اطلاع رسانی این برند با تاخیراتی مواجه شد. سرانجام نام تجاری رایتل برای اپراتور سوم تلفن همراه برگزیده شد و به طور رسمی توسط شاهین آرپناهی، مدیر برندینگ و بازاریابی این اپراتور اعلام شد.
به گفته وی، نام رایتل از رای به معنای خرد سرچشمه گرفته است و از طرفی مشتقات آن در ایجاد کلمه رایانه به کار رفته است و بیانگر اپراتور خردمند و هوشمند است که البته امیدواریم در عمل نیز مانند اسم‌اش عمل کند. نام تجاری رایتل، موافقان و مخالفان خاص خود را دارد، اما دیکته انگلیسی آن به صورت Rightel محل مناقشات و حرف و حدیث‌های فراوانی است. اما لوگوی این اپراتور، اندکی تاٌمل برانگیزتر از برند آن است. به عبارت دیگر، لوگوی این اپراتور از نظر بصری شباهت بسیاری به تیوب بنفش رنگی دارد که به گفته مسئولان‌اش، هر یک از حلقه‌های این لوگو به مفهوم یک نسل از تلفن همراه است که در رایتل، این سه نسل با یکدیگر گره خورده‌اند و تشکیل یک حلقه را داده‌اند.
گفتنی است به طور کلی ارائه دهندگان سیم‌کارت در ایران، دارای برندهای جالب و با مسمایی هستند که در این میان می‌توان به همراه اول، ایرانسل، رایتل و تالیا اشاره کرد که از میان آنها تالیا در زمان رونمایی، دارای بیشترین بازتاب مثبت از منظر افکار عمومی بود. اما این پیمانکار، علی رغم برگزیدن عنوان تجاری مناسب، نتوانست توفیقی جهت تداوم حیات اقتصادی در بازار سیم‌کارت کسب کند.
چشم انداز امید و نگرانی
هما‌ن‌طور که اشاره شد، لوگوی اپراتور سوم ترکیبی از حلقه‌های سه نسل است. اما به تعبیر دیگر می‌توان این حلقه را تلفیقی از امید و نگرانی دانست که در لوگوی این اپراتور مجتمع شده اند.
ورود رایتل به بازار سیم‌کارت، گرچه به علت عرضه خدمات نسل سوم تلفن همراه مانند ارسال و دریافت موزیک و ویدیو به شیوه مشترکان موبایل در کشورهای توسعه یافته، باعث شکل‌گیری امیدهایی در حوزه کاربری تلفن همراه و اینترنت به صورت هم زمان است اما نگرانی‌هایی را نیز در پی دارد که بعضاً چندان هم بیراه نیست. یکی از اصلی‌ترین نگرانی‌هایی که رایتل را تهدید می کند وضعیت کنونی پهنای باند در کشور است. بر این اساس، سرویس دسترسی اینترنت در شبکه‌های نسل سوم این قابلیت را دارد که سرعت دسترسی به اینترنت را تا ۷.۲ مگابایت در ثانیه افزایش دهد. این در حالی است که ایران در زمینه دستری به تلفن همراه به اینترنت، با چالش جدی و محدودیت روبروست و با بستر کنونی، ارائه اینترنت با سرعت مطلوب و مطابق با استاندارد‌های جهانی، روی سرویس تلفن همراه غیر ممکن به نظر می‌رسد.
چالش بعدی در این زمینه ظرفیت‌های مخابراتی در کشور است. به عبارت دیگر، اکنون تنها شرکتی که در ایران مجاز به ارایه خدمات ارتباطی زیربنایی است، شرکت ارتباطات زیر‌ساخت است. بنابراین تمامی شرکت‌های خصوصی سرمایه‌گذار در این حوزه تابع سیاست‌گذاری‌ها و خدمات این شرکت هستند و در واقع اپراتور‌ها چیزی بیشتر از فروشنده سرویس‌های تولید شده در شرکت ارتباطات زیر‌ساخت به شمار نمی‌آیند. از این روی امید آن می رود که رایتل نیز مانند بسیاری از فعالان دیگر، تحت تاثیر فراز و نشیب‌هایی که این شرکت برای خدمات گیرندگان خود ایجاد می کند، قرار نگیرد.
اما سومین چالش پیش روی رایتل، همان موضوعی است که همراه اول و ایرانسل نیز به نوعی با آن مواجه‌اند. معضل نصب آنتن‌های BTS قضیه ای نیست که در حال حاضر کسی بتواند آن را انکار کند. در این خصوص وزارت ارتباطات، وزارت بهداشت، شهرداری، سازمان استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، سازمان انرژی اتمی و نهادهای دیگر، متولیانی هستند که هر یک به نوعی ادعای تصمیم‌گیری برای کم و کیف چگونگی نصب آنتن‌های BTS را به دوش می کشند. از این روی چنانچه رایتل بخواهد به تقویت کیفیت آنتن‌دهی سیمکارتهای خود بپردازد و وارد حلقه رقابتی با سیمکارتهای ایرانسل و همراه اول شود که این روزها بسیار نیز تنگ‌تر شده است، از این رو می بایست به فکر یک چاره اساسی در این زمینه باشد.
منبع: ماهنامه دنیای مخابرات و ارتباطات
منتشر شده در
نظرات
ارسال یک نظر