«مارتین کوپر» پنجاه سال پیش در روز ۳ آوریل ۱۹۷۳ در گوشه‌ای از خیابان ششم در شهر نیویورک ایستاد، روی موبایلی که با گوشی‌های امروزی بسیار متفاوت بود شماره گرفت و با یکی از همکاران رقیب خود در آزمایشگاه‌های بل تماس برقرار کرد تا مفتخرانه بگوید که برای اولین‌بار دارد از یک تلفن شخصی قابل‌حمل استفاده می‌کند. از آن زمان تا به امروز تغییرات شگفت انگیزی در کیفیت ارتباطات بی سیم رخ داده است. در گزارش پیش رو به تاریخچه ورود موبایل به ایران و عملکرد اولین اپراتور موبایل در طی سال های گذشته و مقایسه آن با دو اپراتور دیگر یعنی ایرانسل و رایتل می پردازیم.
تاریخچه ورود موبایل به ایران توسط همراه اول
تلفن همراه سال ۱۹۹۳ و با ۲۰ سال تاخیر وارد ایران شد. تا سال ۱۹۹۱ تنها استفاده از تلفن همراه مکالمه صوتی بود. تنها یک سال بعد در سال ۱۹۹۲ اولین پیامک فرستاده شد، که به تاریخ شمسی می‌شود سال ۱۳۷۳ و البته این در حالی است که اولین پیامک در ایران با هشت سال تاخیر یعنی سال ۱۳۸۱ ارسال شد.
ثبت نام تلفن همراه در کشور ما از تیر ماه ۱۳۷۲ آغاز شد و در تابستان ۱۳۷۳، حدود ۱۰۰۰ مشترک قادر به دریافت و برقراری تماس با استفاده از شبکه ای نوین بودند. پس از گذشت یک سال، تعداد مشترکان به حدود ۹ هزار نفر رسیده بود. البته برای مدتی، تعداد مشترکان به شکل انفجاری افزایش پیدا نکرد. در واقع، قیمت تمام شده بالا برای سیم کارت و خود موبایل، آن را تبدیل به کالایی کاملاً لوکس کرده بود و گویی عموم مردم چندان باور نکرده بودند که چنین وسیله ای در آینده بیش از حد مورد نیازشان خواهد بود.
در نیمه دوم سال ۱۳۷۴ بود که بالاخره شوق و اشتیاق بهره گیری از تکنولوژی نوین موبایل، مردم را فرا گرفت و استقبالی گسترده از این فناوری به عمل آمد، به طوری که صف های طویلی شکل گرفت و افراد برای ثبت نام ساعت ها در صف ایستادند.
در همان زمان پوشش شبکه گسترش می یافت. پس از تهران، شهرهای بزرگ کشور نظیر مشهد، اهواز، تبریز، اصفهان و شیراز تحت پوشش شبکه قرار گرفتند. سپس در سال ۱۳۷۵ تعداد ۲۸ شهر دیگر قادر به استفاده از فناوری موبایل شدند و افرادی که ثبت نام کرده بودند، سیم کارت هایشان را دریافت کردند. البته در مقاطعی از زمان تعداد بالای متقاضیان دریافت سیم کارت و تلفن همراه از حجم برآورد شده و ظرفیت ها بیشتر بود و همین مسئله گاهی باعث کندی روند تحویل سیم کارت می شد. تعداد تلفن های دایر شده در این سال به بیش از ۵۹ هزار شماره بالغ گشت و در پایان سال ۱۳۸۲ به بیش از ۳ میلیون شماره رسید.
در مقطع زمانی مورد بحث، تمام تمرکز اولین اپراتور کشور (همراه اول) روی گسترش پوشش شبکه Voice در شهرهای مختلف قرار داشت و ایجاد زیرساخت ها و امکانات تازه تری مانند SMS یا Data در اولویت های بعدی قرار می گرفت.
این اپراتور در راستای سیاست برخورداری کلیه اقشار کشور، اعم از ساکنین شهرهای کوچک و بزرگ از امکانات ارتباطی، تعداد شهرهای تحت پوشش تلفن همراه را از ۱۳۴ شهر در آغاز سال ۷۶، به ۶۶۷ شهر در پایان سال ۸۲ و ۱۱۶۷ شهر در اواسط سال ۹۱ رساند.
پس از ایجاد پوشش شبکه موبایل در تمام شهرها، همراه اول به سراغ فراهم کردن قابلیت دیگری به نام SMS رفت و آن را در اختیار مشترکان قرار داد.
همراه اول در سال ۱۳۸۰ توسعه زیرساخت برای تجهیز شبکه به پیام کوتاه را آغاز کرد و یک سال بعد، سرویس مذکور را به شکل ثبت نامی در اختیار کاربرانی که مایل به استفاده از آن بودند قرار داد. علت تاخیر در ارائه قابلیت ارسال و دریافت پیامک، ایجاد بسترهای بهینه تر برای مکالمه صوتی و همچنین اولویت داشتن آن بر SMS بوده است. البته افزایش پوشش پیامک هم داستانی مشابه با خود تماس تلفنی داشت. هرچند در این فاز، توسعه با سرعت بسیار بیشتری انجام گرفت. ارسال و دریافت پیامک اولین بار در تهران امکان پذیر شد و در ادامه با تجهیز تمام مراکز استان و شهرها به SMS Center، پشتیبانی از این ویژگی هم در اختیار تمام کاربران قرار گرفت.
همراه اول که زیر نظر شرکت مخابرات ایران است در سال ۱۳۸۹ پس از عرضه ۵ درصد از کل سهام خود در بازار فرابورس ایران از سهامی خاص به سهامی عام تغییر شخصیت حقوقی داد و نهایتاً در سال ۱۳۹۱ در شرکت بورس اوراق بهادار ایران پذیرفته شد.
ورود اپراتورهای ایرانسل و رایتل به عرصه رقابت
مهرماه ۱۳۸۲، در راستای اجرای برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور و تحقق ماده ۱۲۴ این برنامه و با هدف توسعه ارتباطات و مخابرات از طریق خصوصی‌سازی و سرمایه‌گذاری شرکت‌های خارجی و نیز به منظور حمایت از سرمایه‌گذاری خارجی و مشارکت بخش خصوصی داخلی و ترویج رقابت، تضمین رقابت سالم، کاهش تصدی‌گری، نظارت بر تعرفه‌ها و کیفیت خدمات و حمایت از مصرف‌کنندگان، مقدمات برگزاری مزایده اپراتوری دوم تلفن همراه توسط وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات برپا شد.
پس از انجام تشریفات مزایده و بررسی پیشنهادهای شرکت کنندگان، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، نهایتا در ۲۷ بهمن ۱۳۸۲ کنسرسیوم ایرانسل را به عنوان برنده مزایده اپراتوری دوم تلفن همراه اعلام کرد.
رایتل که در سال ۱۳۸۶ (تحت عنوان شرکت ارتباطات شمس تامین نوین) تاسیس شده بود، در دی ماه ۱۳۸۸ پروانه ارائه خدمات نسل ۳ را دریافت کرد، اما کار خود را از خرداد ۱۳۹۰ آغاز کرد. این شرکت وابسته به سازمان تأمین اجتماعی (شستا) است.
بررسی آمارهای رگولاتوری از عملکرد اپراتورها
به طور معمول سازمان رگولاتوری هر سه ماه یکبار گزارش هایی را از عملکرد اپراتورهای مخابراتی در زمینه های مختلف ارایه می کند که پرداختن به تمام جنبه های آن و مقایسه اپراتورها بر اساس این فاکتورها در یک گزارش چندان مناسب نیست. در اینجا تنها به آمار موجود از خطوط فعال اپراتورها اشاره می کنیم چرا که معیار مهمی است که نشان دهنده میزان رضایت مشترکان از عملکرد کلی یک اپراتور در جنبه های مختلف است.
وضعیت آماری اپراتورها نشان می دهد که همراه اول بیشترین خطوط فعال را دارد که شامل۵۳ درصد از خطوط فعال می شود و این در حالی است که سهم ایرانسل از خطوط تلفن فعال۴۳ درصد و رایتل هم ۴ درصد است.
از آنجا که اپراتور همراه اول ۱۰ سال زودتر از ایرانسل و ۱۴ سال زودتر از رایتل فعالیت خود را آغاز کرده است، بنابراین در نگاه اول داشتن سهم بزرگتری از بازار موبایل طبیعی به نظر می رسد. اما این نکته را نیز نباید نادیده گرفت که ظهور پدیده های جدید همواره برای متقاضیان جذاب است و بنابراین با ظهور دو اپراتور دیگر بسیاری به دنبال تجربه جدید بوده اند. از طرفی نگهداری مشترک وفادار به اپراتور نیز در فضای رقابتی هم کار دشوار و پیچیده ای است. بنابراین به نظر می رسد که در مجموع اپراتور همراه اول نه تنها در ارایه ارتباطات سیار در ایران اول بوده بلکه هم اکنون بعد از گذشت ۳۰ سال از ظهورش همچنان در عرصه رقابت نیز پیشتاز است.
ارسال یک نظر