بانکداری دیجیتال هزینه کشور را کاهش می‌دهد

در عصری که نام  ارتباطات را به دوش می کشد شاهد  پیشرفت روز افزون تکنولوژی و ظهور فناوری های جدیدی هستیم که بهره مندی از آنها بر رشد و توسعه هر کشوری می افزاید.

به گزارش  خبرنگار بورس،بانک و بیمه  گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان؛ نظام مالی و  بانکی یکی از تاثیرپذیرترین ابعاد زندگی جوامع مدرنیته امروز است که به شدت تحت سلطه صفر و یک ها قرار گرفته است.اکنون نیز در این حوزه شاهد پیدایش مفهومی به نام  بانکداری دیجیتال هستیم.اگرچه این موضوع از مدت ها قبل در نظام بانکی کشورهای پیشرفته درحال اجراست اما متخصصان نظام مالی ما نیز با الگو گیری از آنها به دنبال پیاده کردن این پدیده نو در ایران هستند،بطوریکه زیرساخت های اجرای این مهم آماده است.

باید اذعان کرد که دیگر از واژه بانک‌ تعابیری همچون  وام، عابربانک و …استحصال نمی شود چرا که این نهاد مالی اکنون به مجموعه‌ای برای سرویس دهی به مردم تبدیل شده‌ است.کارشناسان بر این باورند که یکی از پایه‌های اصلی  این سرویس دهی،فضای انفورماتیک است و یکی دیگر از زیرمجموعه‌های فضای مذکور نیز بانکداری دیجیتال محسوب می شود. البته تحقق این موضوع ،نیازمند سرمایه بسیار چشمگیر ،نیروی انسانی و جسارت مدیریتی است.

برای شفاف سازی در موضوع  بانکداری دیجیتال  با تبریزی مدیر امور فناوری اطلاعات بانک ملت مصاحبه‌ای داشته‌ایم که به شرح ذیل است.

بانکداری دیجیتال چیست؟
تبریزی:فرآیند‌های بانکی ایران در بازه زمانی ده تا بیست سال گذشته به وسیله کامپیوتر به مرحله اجرا رسیده است.همین موضوع بستری برای ورود و ذخیره  اطلاعات گردش های مالی مشتری ها فراهم کرده است بطوریکه اکنون با داده ای از رفتارهای جمع آوری شده آنها روبرو هستیم .برای مثال هر مشتری به هنگام انتقال وجه، خرید شارژ، خرید بلیت ،استفاده از همراه بانک یا بانکداری اینترنتی، خرید از دستگاه‌های کارت خوان و یا دریافت وجه از خودپرداز(عابر بانک) و …به طور مکرر در حال به نمایش گذاشتن رفتارهای خود هستند.

‌بنابراین رد پای مشتری ها در سیستم‌های دیجیتالی ثبت شده و همین موضوع بستری برای شناخت بانک‌ از نیازمنحصربفرد آنها بدون حضور فیزیکی در شعبه را فراهم کرده است.

‌به عبارتی در بانکداری دیجیتال ،پایه کار ،شناخت رفتار مشتری و نیاز او براساس تراکنش های عملیاتی دریافت و پرداخت است .بنابراین در این سیستم محصول و شعبه اهمیت خود را از دست می دهند و  تنها مشتری محوری ملاک کار قرار می گیرد.

با مطالعه و بررسی عملکرد مشتری به پیش بینی رفتار و نیاز بعدی او پی برده و  سرویس‌ مدنظرش در کمترین زمان ،با کمترین هزینه و  بهترین کیفیت ، سفارشی سازی شده و  به منظور ارائه خدمات  در اختیار او قرار می‌ گیرد. البته برای ارائه سرویس، نیاز به پرسش سوالات مکرر از مشتری نیست.برای مثال وقتی مشتری از طریق بانکداری دیجیتال به خرید بلیت هواپیما اقدام می‌کند، رفتار احتمالی بعدی او یعنی رزرو هتل پیش بینی شده و در این  زمینه  پیشنهاداتی به او داده می‌شود.البته این پیشنهاد از طریق شرکت‌های کسب و کار حاضر در صحنه گردشگری و استارت آپ ها که با بانک  در ارتباط هستند، صورت می‌گیرد.

در بانکداری دیجیتال به ازای هر مشتری و مطابق با رفتار او  محصولات و سرویس‌های خاص و منحصر به فردی برای او در نظر گرفته می‌شود؛  موضوعی که در سرتاسر دنیا در حوزه بانکداری دیجیتال از اهمیت چشمگیری برخوردار است.

حرکت به این سمت بسیار سخت است و در کشور ما هنوز هیچ بانکی در این مسیر فعالیت نمی کند.این موضوع نیازمند دانش، شجاعت و اعتماد به نفس بالایی است.البته برخی از بانک ها گام هایی برداشته اند اما سرعت و پیشرفت خوبی ندارند.

فاصله  ایران با کشورهای دارنده بانکداری دیجیتال چقدر است؟
تبریزی: بانکداری دیجیتال از سه رکن و پایه اساسی تشکیل شده است؛ پایه اول فناوری اطلاعاتِ (It) بسیار قوی و در عین حال چابک است.چرا که باید بتوان  پروژه‌های کوچک و بزرگ را در مدت زمان معقول اجرا کرد.همچنین شروع کننده فعالیت مذکور  باید به طور مکرر وارد پروژه‌ها و فنون جدید فناوری اطلاعاتِ نشأت گرفته از آن سوی مرزها باشد.

بالاخره گریزی از بانکداری دیجیتال نیست. باید به سمت آن حرکت کنیم، چرا که این موضوع ضمن کاهش هزینه‌ها به افزایش کیفیت کار و سرعت زمان منتهی می‌شود.

در کشورهای توسعه یافته پایه اصلی  بانکداری دیجیتال، تلفن همراه است.چراکه این روزها همه مردم  به علت سرعت و پیشرفت تکنولوژی مایلند همه کارهای خود را در تلفن همراهشان خلاصه کنند. به عبارت ساده‌تر بانکداری دیجیتال شکل گسترده و کامل برنامه های مورد استفاده در تلفن همراه است.

کشورهای پیشرفته در حوزه بانکداری دیجیتال حداقل پنج تا شش سال زودتر از ما در این عرصه قرار گرفته اند. چهار یا پنج سال گذشته بانک‌های خارجی برنامه های تلفن همراه مشتری های  خود را مجهز به بانکداری اجتماعی کرده بودند. به عبارتی از همان زمان فعالیت بانک ها از محصور شدن در دریافت  و پرداخت از جانب مشتری خارج شده و به ارائه سرویس  و خدمات رفاهی-اجتماعی-مالی در تلفن های همراه گسترش پیدا کرد.

یعنی مشتری بانک ، با استفاده از تلفن همراه خود ، سرویس‌های متعدد کسب و کار را دریافت می‌کند. همچنین از این طریق  برقراری ارتباط میان فردی با مشتری دیگر بانک‌ها امکان پذیر می شود.

بانکداری دیجیتال بر اساس اطلاعات ثبت شده از رفتار مشتری ؛امکاناتی همچون  خرید ماشین، بلیت، سهام، لیزینگ و بسیاری از امور دیگر را از طریق تلفن همراه برای متقاضی فراهم می کند.

بنابراین  بانکداری دیجیتال به معنی ارائه خدمات رفاهی-اجتماعی-بانکی به مشتری به ویژه از طریق تلفن همراه  است.

آیا زیرساخت‌های اجرای بانکداری دیجیتال آماده است؟ میزان سرمایه گذاری لازم چقدر برآورد شده است؟
تبریزی:ساخت هسته بانکداری متمرکز (Core Banking )،همراه کردن  شرکت‌های خدمات نرم افزاری فعال در زمینه فناوری‌های مالی (FinTach) ، امن‌سازی‌ و فراهم کردن داده های مرکزی (Data Senter) که نشان از آماده بودن زیرساخت ها برای اجرای بانکداری دیجیتال است، هم اکنون در بانک ما تعبیه شده و هریک بالغ بر چند صد میلیارد هزینه داشته است، تا سرویس امنی به مردم ارائه شود که چشمک نزده و به هنگام نیاز جوابگو باشد.

بر اساس پروژه‌های تعریف شده و لزوم در اولویت قرارگرفتن بانکداری اجتماعی،‌از زمان راه اندازی همراه بانک ،به تلفن همراه ، نگاه بانکداری دیجیتال داشته ایم.

امن سازی و مدیریت فناوری اطلاعات (It) از دیگر استانداردهای لازم است که باید ضمن مراقبت پیوسته از کیفیت  بر چابکی فرایند بیفزاید.

همچنین باید در کسب و کار تحول اساسی صورت بگیرد. بسیاری از فرآیندها باید به شدت تغییر کنند.برای مثال وقتی در سایه بانکداری دیجیتال اخذ ضمانت نامه بانکی به وسیله تلفن همراه انجام می شود باید بخش حقوقی کشور نیز در این باره آمادگی لازم را داشته و همکاری کند. بنابراین این بخش نیز باید آماده پذیرای بانکداری دیجیتال باشد.

علاوه براین در سایه اجرای بانکداری دیجیتال امکان پرداخت خرد به مشتری بدون حضور در شعبه میسر خواهد شد، بنابراین بخش مالی  نیز باید این موضوع را بپذیرد و با تراکنش‌های ارسال شده از فناوری اطلاعات  حد و سقف اعتبارات مشتری را تأیید و درخواستش را اجرا کند.

برای موفقیت در زمینه  بانکداری دیجیتال باید فناوری اطلاعات (It)  به بلوغ لازم برسد.

آیا بانکداری دیجیتال ضد اشتغال بوده و باعث حذف کسب و کار می شود؟
تبریزی:بانکداری دیجیتال به گسترش و رشد شرکت‌های خدمات نرم افزاری فعال در زمینه فناوری‌های مالی (FinTach)و استارت‌آپ‌ها کمک می‌کند. چرا که وقتی کار ساده باشد تراکنش های عملیاتی پرداخت و دریافت بیشتری از جانب مشتری ها صورت می گیرد و همین استقبال مردم منجر به سود بیش از پیش  شرکت‌های خدمات نرم افزاری فعال در زمینه فناوری‌های مالی (FinTach)و استارت‌آپ‌ها می شود. برای مثال خرید بلیت قطار از طریق درگاه بانک به معنای فروشنده بودن و یا صاحب قطار بودن آن بانک نیست. بلکه آن شرکت فروشنده بلیت قطار پروتکلی متصل شده به بانک دارد که خرید مشتری از طریق این ارتباط از پیش تعریف شده ممکن می‌شود. در این بین بانک تنها وظیفه جابجایی پول را بر عهده دارد.

به عبارتی هر کاری که به پول مربوط است به عهده بانک بوده و باقی کارهای خدماتی و سرویس دهی به وسیله  شرکت‌های خدمات نرم افزاری فعال در زمینه فناوری‌های مالی (FinTach)و استارت‌آپ‌های  مرتبط به کسب و کارهای بزرگ انجام می‌شود.از اینرو بانکداری دیجیتال درگیری مشتری را  کاهش می‌ دهد .

بنابراین بانکداری دیجیتال نه تنها به حذف و کمرنگ شدن کسب و کارها منجر نمی شود بلکه با مطالعه رفتار اجتماعی مردم و رفتار مالی آنها به رشد شرکت‌های خدمات نرم افزاری فعال در زمینه فناوری‌های مالی (FinTach)و استارت‌آپ‌ها کمک می‌کند. اکنون بسیاری از این قبیل شرکت ها علاقمند  همکاری با بانک‌ها هستند چرا که نمی‌توانند بدون بانک ها کار مالی خود را انجام دهند.

البته در خصوص همکاری بانک‌ها با شرکت های مذکور  بسیاری فعالند. بانکداری دیجیتال تنها فناوری اطلاعات (It) نیست بلکه بیشتر زمینه فعالیت‌ آن به بخش  کسب و کار و تجارت معطوف  و مرتبط می شود.

 اولین فاز اجرای بانکداری دیجیتال در کشور چه زمانی است؟
تبریزی: بانکداری جامع و دیگر پروژه‌های بزرگ ملی نیز در حال پیگیری است. نظام بانکی باید بداند که اکنون دیگر از سپرده گیری و اعطای تسهیلات درآمدی عایدش نخواهد شد. بنابراین باید ضمن کاهش هزینه‌ها به حفظ مشتری برای اجرای تراکنش‌های مالی از طریق بانکداری دیجیتال بیاندیشیم. تا در کوتاهترین زمان و باکمترین هزینه ،خدمات بیشتری برای آنها فراهم کنیم.

فاز نخست بانکداری دیجیتال برای اولین بار در سطح کشور در سال ۹۷ و در بانک ملت شروع به کار خواهد کرد.

بانکداری دیجیتال چگونه به کاهش قیمت تمام شده پول می‌انجامد؟
تبریزی: طبق گفته برخی کارشناسان  هر شعبه چهل درصد از هزینه‌های بانک را شامل می‌شود و ملک ، آب، تلفن و کارمند شعبه، هزینه بسیار بزرگی را بر بانک تحمیل می کنند.اما معتقدم با کاهش آنها باید به افزایش درگاه‌ها و سرورها بپردازیم که هزینه آن بسیار بالاتر از امور یک شعبه است.

کامپیوترها به مرور زمان کوچک و ارزان می‌شوند، پشتیبانی کمتر و برنامه های تلفن همراه  افزایش می‌یابد. بنابراین با ارائه سرویس از طریق بانکداری دیجیتال دیگر نیازی به استفاده از کارت خوان های فروشگاه ها ،که ارزشی به میزان چهارصد تا پانصد دلار  دارند، نخواهد بود، یعنی با یک تلفن همراه ضمن دریافت  سرویس‌های متعدد رفاهی-اجتماعی-بانکی، کسب و کارها افزایش می یابد. بنابراین با حذف حضور در شعبه های بانکی  دیگر نیازی به وجود آنها نخواهد بود.

همچنین اتصال برنامه های تلفن همراه با کسب و کارها یا استارت آپ ها ، کمترین هزینه سرویس را دارد،به عبارتی کارمزدها با این روند کاهش پیدا خواهد کرد ،چرا که دیگر شعبه و کارمند شعبه‌ای وجود ندارد.

با ترویج استفاده از بانکداری دیجیتال هزینه تمام شده پول در کشور کاهش می یابد و ناخودآگاه هزینه مردم بابت دریافت خدمات بانکی کاهش خواهد یافت.یعنی هزینه‌های مردم در حوزه بانکی کاهش یافته و تحول عظیمی در حوزه هزینه‌های بانکی صورت خواهد پذیرفت.

بنابران بانک‌ها هم از این موضوع مرتفع خواهند شد چرا که در تجارت بانکی  به یک کسب وکار سودده رسیده و دیگر نیازی به بنگاه داری نخواهند داشت .مردم نیز هزینه کمتری در استفاده از خدمات پرداخت خواهند کرد.

نقش بانکداری دیجیتال در کاهش معوقات بانکی
تبریزی:اکنون در دنیای بانکداری دیجیتال، مردم برای اخذ وام بانکی نیازی به ضامن ندارند چرا که رفتار اجتماعی آنها ملاک عمل قرار می‌گیرد؛ این رفتار اجتماعی می‌تواند شامل پرداخت به موقع قبوض، اقساط ، تردد نکردن در طرح‌های ترافیکی و… باشد.

در بانکداری دیجیتال از رفتار اجتماعی مردم به عنوان ابزار تشویقی در ارائه تسهیلات بانکی استفاده می‌شود و این موضوع در فاز دوم بانکداری دیجیتالی ایران نیز دنبال خواهد شد.در دنیا به این گونه است که بانک‌ها بر اساس رفتار اجتماعی مردم  به آنها کارت اعتباری مالی می‌دهند .

با توجه به علاقمندی  مشتری‌های ایرانی  به بانکداری دیجیتال  که از استقبال آنها از همراه بانک،بانکداری دیجیتال و …مشخص شده است. ما نیز می‌توانیم همچون دیگر کشورهای اجرا کننده بانکداری دیجیتال با استفاده از رفتار مشتری و راهنمایی آنها به بهبود سوابق مالی آنها کمک کنیم، به عبارتی بر اساس ارتباط نزدیک با مشتری می‌توانیم پیشنهاد و امتیازاتی به او بدهیم که بر اساس آنها بتوانند ضمانت نامه ، تسهیلات و…بگیرد.

در بانکداری دیجیتال کشورهای توسعه یافته بحثی به نام قرض دادن به همدیگر و یا در میان گذاشتن یک پروژه و جمع کردن سرمایه برای آن را دارند. در این بین فبانک تنها نقش اعتمادسازی را بازی می‌کند. یعنی افراد تنها به علت اطمینان از حضور بانک و حفظ سرمایه‌شان وارد عرصه سرمایه گذاری می‌شوند.

موضوع مهم  معوقات بانکی نیز بیشتر در حوزه بانکداری اجتماعی پیگیری می‌شود و بانکداری اجتماعی جزئی از بانکداری دیجیتال است که می‌تواند برای بهبود رفتارهای مالی و اعتباری مردم کمک رسان باشد.

نقش بانکداری دیجیتال در تجارت الکترونیکی
تبریزی: بانکداری دیجیتال در زمینه تجارت الکترونیک بسیار گسترده عمل می‌کند چرا که شما در این فضا می‌توانید با تجارت و کسب و کارهای مختلف، از طریق پیام رسان‌های موجود تعبیه شده در این سیستم مذاکره کنید.

بانک ها با کمک به رشد تجارت الکترونیک و کسب و کارها از آنها هزینه ای نمی‌گیرد اما از تراکنش های عملیات دریافت و پرداخت منتفع می شوند.از این رو بانک‌ها در سایه بانکداری دیجیتال هم به شرکت‌های خدمات نرم افزاری فعال در زمینه فناوری‌های مالی (FinTach)و استارت‌آپ‌ها و هم به بخش استراتژیک تجارت نوظهور جامعه کمک خواهند کرد ،البته بخشی از این انتفاع  به مردم جامعه بازمی‌گردد.

آیا مردم برای بهره مندی از بانکداری دیجیتال باید کارمزدی بپردازند؟
تبریزی: کارمزد خاصی مطرح نیست چون پروتکل اصلی بین بانک مرکزی و کسب و کارهاست و این کارمزد نیز  مصوب بانک مرکزی در حوزه پرداخت است.

مشتری‌ها از طریق این سرویس ضمن پایان دادن به حضور خود در شعبه های بانکی با کیفیت بالا و قیمت پایین خدمات لازم را تحویل می‌گیرند.

آیا مردم به بانکداری دیجیتال  اعتماد خواهند کرد؟
تبریزی: در بانک ملت از ۱۵ میلیون گردش مالی در حالت معمولی، ۹۷ درصد آن به صورت الکترونیکی و تنها ۳ درصد آن به صورت غیرالکترونیکی انجام می‌شود که این به معنای علاقه مندی مردم در زمینه استفاده از بانکداری دیجیتال است.

در حوزه اعتمادسازی و اطمینان دهی به مردم نیز باید گفت که در تهران ،دو سایت داده مرکزی پرحجم و بزرگ،هریک  با فضایی بالغ بر ۶۰۰ متر و در شهری دور از تهران نیز یک سایت داده مرکزی پرحجم و بزرگ دیگر وجود دارد که  هر یک از این فضاها بالغ بر ۲۰۰ میلیارد تومان ارزش دارد.

با این تمهیدات در نظر گرفته شده در دسترس پذیری سرویس‌ها بسیار بسیار بالاست، چرا که از هر چیزی پشتیبان داریم. سرویس‌هایمان از نظر سخت افزاری و نرم افزاری به شدت پشتیبان گیری شده اند و همین موضوع باعث شده تا قطعی کار ما نزدیک به صفر باشد.

شبکه اختصاصی خود بانک هم به خوبی تعبیه شده است ،به طوری که نه از یک محل ارتباطی بلکه با چند ارتباط ،استان‌ها به تهران وصل شده اند و بین سایت‌ها ارتباطات چند گانه وجود دارد.

قطعی‌ها صورت گرفته تاکنون ،مربوط به موضوعات شبکه‌ای مخابراتی بوده  و یا به دست مراجع بیرونی و با اطلاع قبلی صورت گرفته است که تعداد آنها بسیار محدود است.

 چشم انداز بانکداری دیجیتال را چگونه می بینید؟
تبریزی:ما هیچ راه گریزی برای حرکت کردن  به سمت بانکداری دیجیتال نداریم .بنابراین هر بانکی زودتر به این سمت برود ،برنده است و می‌تواند کیفیت کار خود را زودتراز سایرین  ارتقا داده و هزینه‌هایش را به سرعت کاهش دهد و البته در جذب و حفظ مشتری هم موفق تر خواهد بود.

سد راه رسیدن به بانکداری دیجیتال چیست؟
تبریزی:اکنون دیگر نگران تجهیزات و ورود آنها نیستیم. در حوزه نرم افزار و نیروی انسانی هم مشکلی نداریم چرا که به اندازه کافی نیروی انسانی خوب،متخصص و متعهد در کشور وجود دارد،البته  هرچند جذب آنها سخت است ولی این کار شدنی است.

اکنون در آموزش نیروی انسانی مشکل داریم ،چرا که تنها با آموزش جدید امکان افزایش سرعت‌ و کاهش فاصله‌  با دنیا میسر خواهد شد.

در حوزه کسب و کار نیز باید بلوغ خود را افزایش دهیم تا آنها هم با این موج همراه شوند چرا که این موج تحولی در همه ارکان است و مجبور به استفاده از فضای امن هستیم. نه تنها بخش مالی و اعتباری کشور بلکه باید همه بخش‌ها همگام با هم در این زمینه قدم  بردارند،به طور کلی اکنون تنها در زمینه بلوغ کسب و کار و آموزش نیروی انسانی مشکل داریم که اینها نیز مرتفع شدنی است.

فاصله بانکداری ایران با سطح جهانی چقدر است؟
تبریزی:هم اکنون زیرساخت‌ها  و پایه های اجرای بانکداری دیجیتال به عنوان جدیدترین نمونه نظام بانکی در کشور مهیاست. اگر چالش‌های ذکر شده طی یک سال آینده مرتفع شود و بتوانیم به سطح کیفی مدنظر برسیم می توانیم به سرعت خود را به جهان برسانیم.

فناوری اطلاعات  فرصت دوباره‌ای برای کشورهایی مثل ایران است تا آنها فاصله خود را با دنیا کم کنند و ما این کار را می توانیم انجام دهیم.

نقش بانکداری دیجیتال در فرار مالیاتی و حذف پولشویی چیست؟
تبریزی : داده های بزرگ و پرحجم مربوط به حوزه پولشویی آماده است. مراجع بیرونی داده ها و پارامترهای مهم خود در این زمینه را به بانک ارسال می کنند.سپس طبق دستورالعمل آنها برنامه ای طراحی و ساخته می شود  تا با استفاده از داده های بزرگ و پرحجم موجود در سیستم اطلاعاتی بانکی ،با سرعت بیشتر به شناسایی ریسک‌های مترتبه در استان‌ها وحساب  افراد در حوزه‌های مختلف اقدام کرده و لیست آنها  به   مراجع ذی صلاح ارسال شود.

البته حوزه پولشویی تنها مربوط به داخل کشور نبوده و به ارتباط ما به بیرون از کشور نیز مرتبط است. هرچه بتوانیم در این موضوع با کیفیت‌تر کار کنیم ارتباطات ما با دنیا به ویژه در حوزه  بانکی آسان‌تر خواهد شد.

اکنون برنامه های ضد پولشویی در حال فعالیت هستند و بر اساس ریسک‌های مراجع بیرونی مدام لیست گرفته و گزارش را به مراجع بیرونی تحویل می‌دهند.

برای فرار مالیاتی دستورالعملی به ما ارجاع داده نشده است چراکه این موضوع وظیفه بانک نبوده و باید همچون موضوع ضد پولشویی از طرفسازمان امور مالیاتی به بانک ها ابلاغ شود. تا براساس داده های مرکزی  آنها برنامه هایی طراحی و کنترل‌ روی سامانه و حساب های بانکی اجرا شود.

گفتگو از پریسا مهریان