عباس پورخصالیان – در خبرها از قول قائم مقام سازمان فناوری اطلاعات ایران آمده بودکه “هیچ مکاتبه‌ای برای پیگیری حکم دادگاه آمریکایی در مورد «ضبط دامنه .ir و آدرس‌های اینترنتی ایران» صورت نگرفته است؛ زیرا اساسا در مورد چیزی که وجود ندارد، نباید واکنشی نشان دهیم.”
و اما تفسیر: به قول ویتگن¬اشتَین، فیلسوف سده بیستم کشور اتریش: to be is to be perceived “بودن یعنی درک شدن”. این جمله معروف ویتگن¬اشتَین را می¬توان این طور هم ترجمه کرد: چیزی وجود دارد که به ذهن در آید. حکم دادگاه آمریکایی علیه ما که در روز نهم خرداد ۹۳، (برای مثال در روزنامه کانادایی «نشنال پست») منتشر شد، مربوط به ضبط و حذف دامنه .ir و آدرس‌های اینترنتی دارای پسوند .ir نیست بلکه نخست و عمدتاً مبتنی است بر مصادره حقوق دریافتی آیکن از «ایرنیک» بابت استفاده از دامنه کشوری .ir که اجرای آن از سوی دادگاه آمریکایی هنوز تا نگارش این تفسیر (۳۱/۴/۹۳) در دست پیگیری است. مبلغ پرداختی به آیکن بابت حق استفاده از دامنه .ir توسط «ایرنیک»، سالانه چند هزار دلار است. اگر آیکن این حکم را بپذیرد، مجبور است مبالغ دریافتی از ایرنیک (وزارت علوم) را سالیان متمادی به حسابی واریز کند تا به مرور زمان تا پرشدن سقف حکم صادرشده به شاکیان پرداخت شود. دادگاه همچنین مقرر کرده است که در صورت لزوم، دارایی¬های مادی و معنوی ایرنیک ضبط و مدیریت آن به شاکیان سپرده می¬شود. دادگاه سپس در سوم تیر۹۳ حکم احضاریه آیکن را صادر کرد و ظاهراً همین اقدام دادگاه باعث شد تا خبر مربوط، حدود یک ماه بعد از صدور حکم اولیه دادگاه، در روزنامه شرق، در هفتم تیر ماه ۹۳ منتشر شود. اکنون، جایی برای بی¬خیالی یا خوش¬خیالی نیست. چه آیکن حکم دادگاه را بپذیرد یا نپذیرد، یک نکته مهم برای ما و یک نکته مهم هم برای جهانیان در رابطه با سازمان اینترنت مطرح شده است:• نکته مهم برای ما، بازتعریف روابط مان با آیکن و بطور کلی با سازمان جهانی اینترنت است.• نکته مهم برای کاربران جهان (از جمله ایرانیان)، بازتعریف خود آیکن و بطور کلی سازمان جهانی اینترنت است.منظورم از «سازمان جهانی اینترنت»، نظام مدیریت جهانی اینترنت است که توسط سه نهاد: آیکن ، آی¬ساک و کنسرسیوم وب جهان¬گستر، راهبری می¬شود. این نظام طی دو دهه اخیر با مشارکت نهادهای ملی فعال در عرصه اینترنت در اغلب کشورهای عضو، شکل گرفته است. ایران، اما از معدود کشورهایی است که فاقد عضویت در آی¬ساک و کنسرسیوم وب جهان¬گستر، و تنها دارای ارتباطی ضعیف با آیکن (و با شاخه منطقه¬ای آن: RIPE) است. درنتیجه، نبود یا رسمیت نیافتن بخش خدمات اینترنت در ایران از لحاظ حقوقی/ مقرراتی، مصداق نفی to be is to be perceived است. پیش از پرداختن به وضعیت مذکور، باید این شبهه رفع شود که ضعف فعالیت ایران در آیکن، عدم عضویت ایران در آی¬ساک و غفلت از فعالیت در کنسرسیوم وب جهان¬گستر، ناشی از اِعمال تحریم¬های شورای امنیت سازمان ملل یا کنگره آمریکا و ۵+۱ نیست، بلکه ناشی از نهادینه نشدن سازمان اینترنت و نظام جهانی آن در ایران است. این درحالی است که نظام¬های جهانی بسیاری در ایران نهادینه شده اند، مانند: جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران در هلال احمر و صلیب سرخ جهانی، فدراسیون فوتبال جمهوری اسلامی ایران در فیفا، مجامع ملی سازمان ملل متحد و چند نظام بین¬المللی دیگر در کشور. برای مثال، همین سازمان ملل در جمهوری اسلامی ایران دارای دوازده دفتر نمایندگی و برنامه اجرائی است. این واحدهای اجرائی و آژانس-ها، جمعاً “تیم کشوری سازمان ملل متحد” در ایران را تشکیل میدهند و تحت سرپرستی “هماهنگ کننده مقیم” سازمان ملل که در عین حال سمت “نماینده مقیم برنامه عمران سازمان ملل متحد” را نیز عهده دار است، وظائف خود را انجام می¬دهند. نظام¬های جهانی موجود در کشور، با دولت، جامعه مدنی و محلی، مشارکت پرقدرت و بادوامی پایه¬ریزی کرده اند و برای ترویج احترام به حقوق بشر، حفاظت از محیط زیست، مبارزه با بیماری¬ها، کمک به پیشرفت فناوری¬ها و کاهش جهل و فقر، اقدامات مؤثر انجام می¬دهند. قسمتی از نظام ملی سازمان ملل در ایران عبارت است از: «انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد»، «موزه صلح تهران»، «نمایندگی صندوق جمعیت سازمان ملل بین¬المللی در ایران»، «دفتر نمایندگی یونسکو در ایران»، «کمیسیون ملی یونسکو در ایران»، و چند نهاد دیگر. اینها را ذکر کردم که غفلت از یکی از مهم¬ترین نظام¬های بین¬المللی امرزمان را به رخ کاربران و متولیان فاوا در ایران بکشم: برخلاف آن نظام¬های جهانی فعال در کشور، نظام جهانی اینترنت در ایران برغم اهمیت مادی و معنوی روزافزونی که اینترنت و فضای سایبری دارد برای ما پیدا می¬کند، هنوز بصورت قانونی و نهادی مستقر نشده است. برای مثال: از اجزای نظام جهانی آیکن، LIRهایند که نهادهای درون¬کشوری ثبت¬کننده دامنه¬های اینترنتی هستند، و دارای چند نوع اند: شامل ثبت¬کننده مرکزی (یا رجیستری) دامنه¬های تراز بالای کشوری (ccTLD)؛ ثبت¬کننده مرکزی (یا رجیستری) دامنه¬های تراز بالای عمومی (gTLD)؛ ثبت¬کننده عمومی (رجیسترار) دامنه تراز دوم یا second-level domain ؛ فراهم¬سازان خدمات اینترنتی (ISP) و اُپراتورهای مخابراتی (Telco) ثابت و سیار. این مجموعه بزرگ از فعالان بازار خدمات اینترنت باید وضعیت حقوقی/قانونی رسمی در کشور و در رابطه با آیکن و آی¬ساک داشته باشند که تاحدود کمی دارند و به میزان قابل ملاحظه¬ای ندارند. اکنون وضعیت فعالان در بازار خدمات اینترنت کشور، از این قرار است:• ایران دارای یک ثبت¬کننده مرکزی (یا رجیستری) دامنه¬های تراز بالای کشوری (ccTLD) بنام IRNIC یا Iran Network Information Center وابسته به پژوهشگاه دانش¬های بنیادی وزارت علوم است که قبلاً به «مرکز فیزیک نظری و ریاضیات» شهرت داشت. این IRNIC تنها نهاد رسمی ایران از منظر دولت (وزارت علوم) و آیکن بحساب می¬آید، اما خارج از حیطه نظارت سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، سازمان فناوری اطلاعات و بیرون از قلمرو وزارت ارتباطات قرار دارد. • در رابطه با IRNIC، مجموعه بزرگی شامل چند هزار ISP و ۱۱ PAP، چندین Telco، از آن میان: سی و یک شرکت استانی مخابرات ثابت، چند اپراتور همراه و وایمکس و … در بازار خدمات اینترنت کار می‌کنند که برغم فعالیت در بازار خدمات اینترنت، رابطه حقوقی تعریف شده‌ای با IRNIC ، RIPE و آیکن ندارند ولی تحت کنترل سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی قرار دارند که خود فاقد رابطه سازمانی با IRNIC ، RIPE و آیکن است. • همچنین تعداد زیاد اما نامشخصی از شرکت رجیسترار که ثبت¬کننده دامنه تراز دوم در کشور هستند نه از سوی IRNIC و نه از طرف سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، ساماندهی نشده‌اند و لذا کاری حقوقی در رابطه با کاربران ایرانی، IRNIC ، RIPE و آیکن انجام می¬دهند ولی خود، وضعیت حقوقی مشخصی در رابطه با آنها و شورای عالی فضای مجازی ندارند و از طرف این متولیان و مراجع، به رسمیت شناخته شده نیستند.لذا می¬توان فهرست ضعف¬ها و کمبودهای کشور در عرصه اینترنت را به شرح زیر خلاصه کرد:• تعریف نشدن بخشی به نام بخش اینترنت در کشور که به لحاظ ویژگی¬های منحصر بفرد ساختار حقوقی و درآمدی اش باید از سایر بخش¬های فاوای کشور منفک می¬شود.• خلا رابطه با ISoc: در نبود چنین رابطه¬ای، کسی نمی¬تواند از حقوق کاربران و از منافع دست اندرکاران ایرانی سرمایه¬گذار در بخش اینترنت، در سطح جهان دفاع کند؛• در رابطه با RIPE: فقدان زیربنای حقوقی برای فعالیت رجیسترارها ( Registrars)، از یکسو، بعنوان میانا (اینترفیس) و رابط متقاضیان ثبت نام دامنه و رجیستری ملی؛ و از سوی دیگر بعنوان رابط میان داخل و خارج کشور، فرضاً با آیکن و WIPO (سازمان جهانی مالکیت معنوی که مرجع جهانی حل اختلافات و داوری دعاوی حقوقی مالکیت معنوی نام دامنه است).• نبود احکام و مصوبه‌ای برای فعالیت قانونی Registrarها در زیر چتر یک مقررات¬گذار رسمی در بخش ملی اینترنت کشور.• نبود خود این مقررات¬گذار رسمی مشخص و معین در بخش ملی اینترنت کشور. در نبود چنین مرجعی، اکنون هم سازمان فناوری اطلاعات، هم سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی و هم شورای عالی فضای مجازی بعلاوه مرکز ملی آن، خود را محق می¬دانند در بحث اینترنت کشور مقررات¬گذاری بی‌رمق، متداخل و موازی¬کاری بی حاصل کنند.• شفاف نبودن مسوولیت کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات و سازمان فناوری اطلاعات در رابطه با ساماندهی بخش ملی اینترنت در عین تقبل برخی از وظایف مقررات¬گذاری در بخش ملی اینترنت کشور توسط سازمان¬های مذکور بدون داشتن پشتوانه قانونی صریح.• فقدان Iran Chapter در آی¬ساک، به علت تشکیل نشدن «سمن» یا NGOهای متشکل از ذینفعان بخش عمومی و خصوصی سرمایه¬گذار در زیرساخت¬های دسترسی به اینترنت و وب، بعلاوه فعالان مدنی سازمان¬یافته از کاربران و کارشناسان اینترنت؛ • نبود نهاد آکادمیک ملی در کشور برای همکاری با کنسرسیوم وب جهان¬گستر (W3C)؛ چنین نهادی در اغلب دانشگاه های معتبر اروپا و آسیا وجود و در پژوهش¬های W3C مشارکت دارند. • در نهایت، براساس اصول قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران:۱) اصل هفتاد و هفتم: «عهدنامه‌ها، مقاوله نامه‌ها، قراردادها و مؤافقت نامههای بین المللی باید به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد»؛ ۲) اصل یکصد و بیست و پنجم: «امضای عهدنامه‌ها، مقاوله نامه‌ها، موافقت نامه‌ها و قراردادهای دولت ایران با سایر دولتها و همچنین امضای پیمان‌های مربوط به اتحادیه‌های بین المللی پس از تصویب مجلس شورای اسلامی با رئیس جمهور یا نماینده قانونی او است»؛ و ۳) اصل یکصد و پنجاه و سوم: «هر گونه قرارداد که موجب سلطه بیگانه بر منابع طبیعی و اقتصادی، فرهنگ، ارتش و دیگر شؤون کشور گردد ممنوع است»، لذا ضروری است، موارد زیر به صورت لایحه تقدیم مجلس شوند و مورد شور و بررسی توسط مجلس شورای اسلامی ایران قرار بگیرند: • اسناد امضاشده توسط IRNIC و احتمالاً سازمان فناوری اطلاعات ایران برای پذیرش مسؤولیت، حضور در جلسات و همکاری با آیکن • مقررات تشکیل NGO یا سمن¬های کاربران ایرانی و قراردادهای تنظیم¬کننده فعالیت و حقوق NGO یا سمن¬های کاربران ایرانی ذیل Iran Chapter در آی¬ساک• قوانین مربوط به فعالیت رجیستری، رجیسترار و حقوق رجیسترانت¬ها (کاربران متقاضی ثبت نام دامنه) در کشور• تعیین مرجع یا مراجع سیاست¬گذاری / مقررات¬گذاری بخش اینترنت کشور و روابط آن (آنها) با مراجع موجود در بخش فاوا.خواننده محترم مرا خواهد بخشید که در این تفسیر به جزییات سازمان جهانی اینترنت، آنچنان که باید و شاید، نپرداختم، ولی برغم این کاستی، امیدوارم دست¬اندرکاران و ذینفعان بخش اینترنت کشور، شورای عالی فضای مجازی، وزارت ارتباطات، دولت و نمایندگان مجلس بکوشند هرچه زودتر بکمک هم خلاهای مذکور را رفع کنند. (منبع:عصرارتباط)
ارسال یک نظر