آمادگی ایران برای ورود به عصر ۶G ؛ از نقش همراه اول تا فناوری‌های نوظهور

توسعه فناوری ۶G نیازمند بهره‌گیری از مجموعه‌ای از فناوری‌های نوظهور است که به طور قابل توجهی فراتر از قابلیت‌های نسل‌های قبلی شبکه‌های ارتباطی مانند ۵G می‌رود. این فناوری‌های کلیدی شامل ارتباطات کوانتومی، هوش مصنوعی پیشرفته، استفاده از فرکانس‌های تراهرتز و شبکه‌های سه‌بعدی است. در ادامه ابتدا به بررسی این فناوری‌ها می‌پردازیم و سپس شرایط ایران برای ورود به عرصه ۶G و نقش اپراتور مخابراتی همراه اول و چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی این اپراتور را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
بررسی فناوری‌های نوظهور در توسعه شبکه‌های ۶G
１. ارتباطات کوانتومی (Quantum Communications)
ارتباطات کوانتومی به دلیل امنیت بسیار بالا و استفاده از رمزنگاری کوانتومی می‌تواند نقش مهمی در ۶G داشته باشد. استفاده از کیوبیت‌ها (qubits) به‌جای بیت‌های سنتی، امکان ارسال اطلاعات با امنیت مطلق و غیرقابل شنود را فراهم می‌کند. این فناوری به‌ویژه در کاربردهایی مانند ارتباطات نظامی و امنیت سایبری اهمیت ویژه‌ای دارد. اینترنت کوانتومی و انتقال آنی کوانتومی (Quantum Teleportation) از جمله اهداف بلندمدت این فناوری برای شبکه‌های ۶G هستند.
２. هوش مصنوعی پیشرفته (Advanced Artificial Intelligence)
در شبکه‌های ۶G ، هوش مصنوعی نقش مهمی در مدیریت و بهینه‌سازی شبکه ایفا خواهد کرد. از جمله کاربردهای AI در این حوزه می‌توان به خودکارسازی مدیریت شبکه، بهینه‌سازی مصرف انرژی و پیش‌بینی نیازهای شبکه اشاره کرد. یادگیری عمیق (Deep Learning) و شبکه‌های عصبی به شبکه‌ها این امکان را می‌دهند که به‌طور پویا و در لحظه، منابع شبکه را تخصیص داده و بهینه‌سازی کنند. همچنین AI در مدیریت تراکم شبکه، تشخیص اختلالات و افزایش کیفیت خدمات (QoS) مؤثر است.
３. استفاده از فرکانس‌های تراهرتز (Terahertz Frequencies)
یکی از ویژگی‌های مهم ۶G استفاده از امواج تراهرتز (THz) است که فرکانس آن‌ها در محدوده ۰.۱ تا ۱۰ تراهرتز قرار دارد. این امواج به‌طور قابل‌توجهی پهنای باند بالاتر و سرعت انتقال داده سریع‌تر از امواج میلی‌متری (mmWave) در ۵G دارند. با استفاده از فرکانس‌های تراهرتز سرعت انتقال داده‌ها می‌تواند به ۱۰۰ برابر ۵G برسد که برای کاربردهایی مانند واقعیت مجازی و افزوده، اینترنت اشیاء صنعتی و ارتباطات هولوگرافیک حیاتی است. چالش‌های استفاده از این فرکانس‌ها شامل نفوذپذیری پایین و کاهش برد سیگنال است که نیاز به توسعه فناوری‌های جدید آنتن و تکرارکننده‌ها (repeaters) دارد.
４. شبکه‌های سه‌بعدی(۳D Networking)
شبکه‌های سه‌بعدی یکی از قابلیت‌های برجسته ۶G است که می‌تواند اتصال فراگیر در سطوح مختلف (از زیر زمین تا فضا) را فراهم کند. این شبکه‌ها شامل ارتباطات هوایی، ماهواره‌ای و زیرزمینی هستند. استفاده از پهپادها (Drones)، بالن‌های ارتباطی و ماهواره‌های LEO (Low Earth Orbit) برای پوشش‌دهی مناطق دورافتاده و روستایی، از اهداف اصلی این شبکه‌ها است. شبکه‌های سه‌بعدی امکان ایجاد اینترنت اشیاء سه‌بعدی و ارتباطات در فضاهای پیچیده مانند کلان‌شهرها و مناطق صنعتی را فراهم می‌کنند.
５. ارتباطات فوق‌پیشرفته (Ultra-Massive MIMO)
فناوری MIMO (Multiple Input Multiple Output) که در ۵G به کار رفت، در ۶G به سطح فوق‌پیشرفته می‌رسد. این فناوری به معنای استفاده از تعداد بیشتری آنتن‌های ورودی و خروجی است که به افزایش چشمگیر ظرفیت شبکه و سرعت انتقال داده منجر می‌شود.آنتن‌های هوشمند با قابلیت Beamforming پیشرفته، می‌توانند سیگنال‌ها را به‌طور دقیق‌تر به دستگاه‌های مختلف هدایت کنند و از تداخل جلوگیری کنند.
６. محاسبات لبه (Edge Computing)
محاسبات لبه (Edge Computing) یکی از فناوری‌های کلیدی برای کاهش زمان تأخیر در شبکه‌های ۶G است. این فناوری به دستگاه‌ها این امکان را می‌دهد که پردازش داده‌ها را نزدیک به منبع تولید انجام دهند. فناوری IoT پیشرفته و اتومبیل‌های خودران از جمله کاربردهایی هستند که از محاسبات لبه بهره‌مند می‌شوند.

آمادگی ایران برای ورود به عصر ۶G و نقش همراه اول
با رشد سریع فناوری‌های ارتباطی در جهان و حرکت به سمت شبکه‌های ۶G ایران نیز در تلاش است تا به این موج جدید بپیوندد و زیرساخت‌های خود را برای ورود به عصر ارتباطات نسل ششم آماده کند. در این میان همراه اول به عنوان بزرگترین اپراتور تلفن همراه کشور نقش کلیدی در توسعه و پیاده‌سازی فناوری‌های نوین ارتباطی ایفا می‌کند.
اقدامات ایران برای توسعه فناوری ۶G
وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران اعلام کرده است که قصد دارد برنامه‌های بلندمدتی برای توسعه شبکه‌های ۶G تدوین کند. این برنامه‌ها شامل تحقیق و توسعه، آموزش نیروی انسانی متخصص و همکاری با دانشگاه‌ها و شرکت‌های داخلی و خارجی است. سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی (رگولاتوری) نیز در تلاش است تا با ایجاد قوانین و مقررات جدید، مسیر توسعه ۶G را هموار کند. هدف اصلی این سازمان بهبود پوشش شبکه و افزایش ظرفیت ارتباطی در سراسر کشور است. همکاری با کشورهای پیشرو در زمینه ۶G نیز در دستور کار ایران قرار دارد تا از تجربیات و دستاوردهای آنان بهره‌مند شود.
نقش کلیدی همراه اول در توسعه ۶G
همراه اول به عنوان پیشرو در صنعت مخابراتی ایران، نقش مهمی در تحقیق و توسعه (R&D) فناوری ۶G ایفا می‌کند. برخی از اقدامات کلیدی این اپراتور شامل سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه، آزمایش‌های اولیه ۶G، پروژه‌های پایلوت و هوشمندسازی شبکه‌ها می‌شود.
همراه اول با تخصیص بودجه قابل توجه به تحقیق و توسعه، در تلاش است تا فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی، اینترنت اشیاء (IoT) و محاسبات ابری را به شبکه‌های ارتباطی خود اضافه کند.
این شرکت با همکاری دانشگاه‌ها و مؤسسات تحقیقاتی در حال انجام آزمایش‌های اولیه برای سنجش قابلیت‌های شبکه ۶G است. این آزمایش‌ها شامل استفاده از فرکانس‌های تراهرتز و بهینه‌سازی زیرساخت‌های موجود می‌شود. همچنین همراه اول برنامه‌هایی برای راه‌اندازی پروژه‌های پایلوت ۶G در مناطق خاص کشور دارد تا آمادگی زیرساختی و کاربردپذیری فناوری‌های جدید را مورد ارزیابی قرار دهد. از طرفی این اپراتور در حال به‌روزرسانی شبکه‌های خود با استفاده از هوش مصنوعی و یادگیری ماشین است تا کارایی و امنیت شبکه‌های نسل آینده را افزایش دهد.
چالش‌های پیش روی در توسعه ۶G
با وجود تلاش‌های گسترده ایران و به تبع آن اپراتور همراه اول در مسیر توسعه فناوری ۶G با چالش‌های متعددی مواجه است، تحریم‌های اقتصادی، نیاز به زیرساخت‌های پیشرفته و مسائل استانداردسازی از مهمترین این چالش‌ها به شمار می‌روند.
در واقع محدودیت‌های بین‌المللی ممکن است مانع از دستیابی ایران به تجهیزات پیشرفته و فناوری‌های خارجی مورد نیاز برای توسعه ۶G شود. همچنین ارتقاء زیرساخت‌های فعلی به منظور پشتیبانی از فرکانس‌های بالاتر و زمان تأخیر پایین‌تر نیازمند سرمایه‌گذاری‌های کلان است. از طرفی برای پیوستن به جامعه جهانی ۶G، ایران نیاز به هماهنگی با استانداردهای بین‌المللی و همکاری‌های جهانی دارد.
فرصت‌ها و مزایای ورود به عصر ۶G
با پیاده‌سازی فناوری ۶G ایران می‌تواند از مزایایی چون ارتقاء خدمات هوشمند (شامل بهبود خدمات سلامت الکترونیک، آموزش از راه دور، شهرهای هوشمند و صنایع هوشمند)، اینترنت اشیاء فراگیر ( امکان اتصال میلیاردها دستگاه به اینترنت با سرعت بالا و زمان تأخیر پایین، به‌ویژه در حوزه‌های کشاورزی هوشمند و حمل و نقل خودکار)، افزایش رقابت‌پذیری (ارتقاء جایگاه ایران در صنعت فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی) و جذب سرمایه‌گذاری خارجی بهره‌برداری کند.

به طور کلی ورود به عصر ۶G برای ایران فرصتی است تا تحول دیجیتال و ارتقاء زیرساخت‌های ارتباطی خود را تسریع کند. همراه اول به عنوان پیشروترین اپراتور مخابراتی در کشور، با سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه و اجرای پروژه‌های نوآورانه، می‌تواند نقشی مؤثر در این مسیر ایفا کند. با این حال برای دستیابی به موفقیت در این حوزه نیاز است تا چالش‌های موجود از جمله تحریم‌ها و نیاز به زیرساخت‌های پیشرفته برطرف شوند.